Alheimurinn

Satúrnus: Gasplánetan með hringina fögru

Vissir þú að plánetan Satúrnus er gaspláneta og að hringir Satúrnusar samanstanda af litlum ísklumpum, minni steinum og ryki?

BIRT: 21/01/2023

Plánetan Satúrnus

Plánetan Satúrnus er ein af stóru gasplánetunum í ytri hluta sólkerfisins. Plánetan er einkum þekkt fyrir fallega hringi sína.

 

Satúrnus er gaspláneta og er því ekki með neitt fast yfirborð. Hún samanstendur einkum af vetni og helíum en er mögulega með fastan innri kjarna úr járni, nikkeli og mismunandi bergtegundum.

 

Plánetan hefur daufan gulan lit vegna ammoníak-kristalla ofarlega í lofthjúpnum.

 

Á Satúrnusi blása öflugir vindar með hraða allt að 1.800 km/klst. Það er hraðara en á Júpíter en ekki jafn ofsafengið og á Neptúnusi.

 

Hringir Satúrnusar

Satúrnus er umlukinn fögru kerfi hringja. Hringirnir samanstanda af litlum ísklumpum, minni steinum og ryki. Það eru níu heilir hringir og þrír rofnir hringir sem ná ekki allan hringinn í kringum Satúrnus.

 

Ekki er vitað hvernig hringirnir mynduðust en margt bendir til að þeir hafi myndast skömmu eftir að Satúrnus varð til.

 

Plánetan Satúrnus

Hvað er Satúrnus með mörg tungl?

Satúrnus er með 62 tungl á þekktum sporbrautum. Tungl Satúrnusar eru afar ólík bæði hvað varðar stærð og form.

 

Stærsta tunglið er Títan sem er stærri en plánetan Merkúr. Á hinn bóginn eru minnstu tungl Satúrnusar einungis sex kílómetrar í þvermál.

 

Kanni finnur vatn á tungli Satúrnusar

Árin 1980 og 1981 flugu tvö Voyager-könnunarför nálægt Satúrnusi og sendu myndir heim af hringjum Satúrnusar, sjálfri plánetunni og stærsta tungli hennar, Títan.

 

Árið 2004 kom Cassini könnunarfarið til Satúrnusar og fór á sporbraut um plánetuna. Cassini fann m.a. nýjan hring í kringum Satúrnus.

 

Auk þess uppgötvaði könnunarfarið að það finnst fljótandi vatn undir ísnum á tungli Satúrnusar, Enkeladusi. Það varð til að margir fræðimenn settu Enkeladus á lista yfir framandi hnetti þar sem mögulega mætti finna líf.

 

Cassini á sporbraut um Satúrnus

Títan – risavaxna tunglið

Títan gæti verið sá staður í sólkerfinu þar sem finna má líf. Tunglið er með þéttan lofthjúp sem inniheldur bæði súrefni, koltvísýring og vatn sem eru mikilvægustu efni lífs á jörðu.

 

Árið 2005 sendi Cassini litla könnunarfarið Huygens til Títan. Áður hafði Cassini sent myndir heim af fjöllum og höfum úr fljótandi kolvetni frá yfirborði Títans. Huygens gerði mælingar á lofthjúpnum á leiðinni niður og sendi myndir heim frá yfirborðinu.

 

Títan er stærsta tungl Satúrnusar. Tunglið er stærra en Merkúr og annað stærsta tungl í sólkerfinu okkar.

Líf á Títan

Við þær aðstæður sem könnunarfarið Huygens hefur mælt, geta lipíð (þær sameindir sem mynda frumuhimnur) ekki verið til staðar. Því hefur hugmyndinni um að líf finnist mögulega á Títan verið hafnað áður.

 

En með nýjum mælingum frá ALMA (Alpha Gamma Large Millimeter-Submillimeter Array) í Chile hefur NASA nú kveðið upp úr um að lofthjúpur Títans innihaldi mikið magn af sameindinni vinyl cyanid.

 

Sameind þessi finnst ekki á jörðu en hefur þá eiginleika að geta myndað frumuhimnur þrátt fyrir hrikalegar aðstæður á Títan.

 

Sameindin getur fræðilega virkað í metani með sama hætti og þegar fyrsta líf jarðar kviknaði í höfunum.

 

Árið 2015 birtu vísindamenn tölvulíkan af tilbúinni frumu, svokallaðri azotosomu, með frumuhimnu úr vínyl cyanidi. Fræðilega geta þannig myndast frumur á Títan, þrátt fyrir að þær líkist ekki þeim sem finnast hér á jörðu. Þetta væri því önnur gerð lífs.

 

Óháð því hvort líf finnist á Títan eður ei veitir innsýn í efnafræði tunglsins, vísindamönnum betri skilning á því hvernig líf myndast og möguleikana á því að finna annars konar lífsform einhvers staðar í alheimi.

 

Satúrnus

Radíus: 58.232 km

Fjöldi tungla: 62

Fjarlægð til sólar: 1.433.449.3970 km

Hitastig Satúrnusar: -189°C

Hringir Satúrnusar: Satúrnus er með níu heila og þrjá rofna hringi

LESTU EINNIG

HÖFUNDUR: LONE DJERNIS OLSEN , BERIT VIUF

© Shutterstock

Náttúran

Eitruðustu efni veraldar

Heilsa

Er hægt að sofa með opin augun?

Heilsa

Er hægt að sofa með opin augun?

Lifandi Saga

Að sjá fangana var áfall: Hermenn grétu

Lifandi Saga

Að sjá fangana var áfall: Hermenn grétu

Maðurinn

Þessir einstaklingar eru í minni hættu á að greinast með heilabilun

Alheimurinn

Stjarna breytir sér í demant

Náttúran

Hversu lengi getur könguló lifað af í ryksugupokanum?

NÝJASTA NÝTT

Lifandi Saga

Samkynhneigður sjónvarpsleikari skáldaði upp sögur um eiginkonur

Maðurinn

Hvernig myndast krabbamein?

Alheimurinn

Þrisvar sinnum stærra en Everestfjall: Goshalastjarna gæti brátt sést á himni í fyrsta sinn í 70 ár

Tækni

Dulkóðaður gjaldmiðill: 7 atriði sem þú ættir að vita um rafmynt 

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

Lifandi Saga

Fjórir kvillar sem bóluefni hafa knésett

Menning og saga

Frumstæð manntegund jarðsetti hina látnu

Maðurinn

Vísindamenn endurnýja hárvöxt á músum

Lifandi Saga

Nanjing harmleikurinn verri en hin versta martröð

Maðurinn

3 ókostir við greind

Lifandi Saga

Samkynhneigður sjónvarpsleikari skáldaði upp sögur um eiginkonur

Maðurinn

Hvernig myndast krabbamein?

Alheimurinn

Þrisvar sinnum stærra en Everestfjall: Goshalastjarna gæti brátt sést á himni í fyrsta sinn í 70 ár

Tækni

Dulkóðaður gjaldmiðill: 7 atriði sem þú ættir að vita um rafmynt 

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

Lifandi Saga

Fjórir kvillar sem bóluefni hafa knésett

Menning og saga

Frumstæð manntegund jarðsetti hina látnu

Maðurinn

Vísindamenn endurnýja hárvöxt á músum

Lifandi Saga

Nanjing harmleikurinn verri en hin versta martröð

Maðurinn

3 ókostir við greind

Fáðu aðgang að vÍSINDI.IS

Ókeypis í 2 vikur!

 

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

 

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Maðurinn

Hvers vegna þola sumir ekki kóríander?

Maðurinn

Hvers vegna þola sumir ekki kóríander?

Heilsa

Bakteríur í blóði auka þyngdina

Heilsa

Bakteríur í blóði auka þyngdina

Maðurinn

Svefnleysi skaðar þarmana

Lifandi Saga

Hvert flúðu spænskir Gyðingar?

Maðurinn

Rannsókn: Greinileg merki um framhjáhald.

Lifandi Saga

Þess vegna trúa milljónir á mýtuna: Barnaníðingar djöfulsins 

Vinsælast

1

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

2

Maðurinn

Líkami þinn lifir eftir dauðann

3

Maðurinn

Þessir einstaklingar eru í minni hættu á að greinast með heilabilun

4

Maðurinn

Hvernig myndast krabbamein?

5

Maðurinn

3 ókostir við greind

6

Náttúran

Hversu lengi getur könguló lifað af í ryksugupokanum?

1

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

2

Maðurinn

Þessir einstaklingar eru í minni hættu á að greinast með heilabilun

3

Maðurinn

Hvernig myndast krabbamein?

4

Maðurinn

3 ókostir við greind

5

Náttúran

Topp 5: Af hvaða dýrum er mestur fjöldi?

6

Lifandi Saga

Nanjing harmleikurinn verri en hin versta martröð

Heilsa

Þess vegna ættir þú alltaf að setja klósettlokið niður áður en þú sturtar

Maðurinn

Vanþroskað tvíburafóstur fjarlægt úr heila ársgamallar stúlku

Tækni

100 milljónir hafa kosið: Hér eru hin sjö nýju undur veraldar 

Lifandi Saga

Hvenær voru fóstureyðingar gerðar frjálsar í Bandaríkjunum?

Maðurinn

Angistargenið er nú fundið

Náttúran

Glæpir borga sig

Náttúran

Af hverju límist lím ekki við innra byrði túbunnar?

Maðurinn

Vísindamenn hafa komist að rót mannvonskunnar: Fræðist um verstu hliðar ykkar

Lifandi Saga

Refsiföngum í síðari heimsstyrjöldinni fórnað 

Maðurinn

Af hverju eiga karlmenn auðveldara með að fá fullnægingu en konur?

Maðurinn

Leiðbeiningar um uppeldi: Reiðilestur veldur niðurbroti í heila

Maðurinn

Hvernig er best að fara á klósettið?

Samkynhneigður sjónvarpsleikari skáldaði upp sögur um eiginkonur

Á sjónvarpsskjánum leysti Raymond Burr hvert sakamálið á fætur öðru – í raunveruleikanum leyndi hann hins vegar sannleikanum um sjálfan sig.

Lifandi Saga

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.690 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.