Það er fallegur sumarmorgun á argentísku sléttunum fyrir 5 milljón árum.
Lítill hópur af Brachytherium, spendýrum sem líkjast nokkuð hestum, eru á beit í morgunsólinni. Ekkert dýranna hefur uppgötvað feiknarmikinn ógnarfugl sem leynist þar nærri. Höfuð ránfuglsins hreyfist sitt á hvað í litlum rykkjum til að tryggja nákvæmt mat á fjarlægðinni til bráðarinnar.
Skyndilega ræðst fuglinn fram með miklum hraða. Á fáeinum sekúndum þeytist hann yfir sléttuna með 50 km hraða á klst. Hópurinn af Brachytherium dreifist í skelfingu og ránfuglinn einblínir á gamalt hægfara karldýr í hópnum.
Ógnarfuglinn nær til dýrsins, veltir því um koll með hnitmiðuðu sparki og grípur í hið dauðadæmda dýr með öflugum goggi sínum. Nú slengir fuglinn bráðinni mörgum sinnum við jörðina þar til síðasta lífsmarkið er kramið úr skrokknum og flest stærri bein mölbrotin. Þessu næst er meirt dýrið gleypt með beinum, húð og hári.
Ógnarfuglar sem bera latneska heitið Phorusrhacidae komu fram á sjónarsviðið fyrir 55 milljón árum og voru sem skapaðir til að drepa tiltölulega stór dýr. Þetta má m.a. sjá á höfuðkúpu og beini sem fannst árið 2004 við bæinn Comallo í suðurhluta Argentínu. Höfuðkúpan er aflöng með beittum, oddhvössum goggi og leggurinn langur og mjór sem bendir til að þessi fugl hafi einmitt verið mikil veiðikló.
Eðlisfræðingurinn Ernesto Blanco og steingervingafræðingurinn Washington Jones við Universidad de la República í Úrúgvæ hafa greint beinið til að öðlast vitneskju um hámarkshraða fuglsins. Útreikningar þeirra sýna hins vegar að fuglinn gat náð allt að 97 km/klst. sem má teljast nokkuð óraunhæft fyrir fugl sem vóg 350 kg.
Vísindamennirnir telja engu að síður að fuglinn hafi í það minnsta náð 50 km hraða á klst. og að sterklegir fæturnir hafi þess í stað verið heppilegir við að brjóta bein bráðarinnar rétt eins og sjá má hjá hinum afríkanska ritarafugli á okkar dögum sem drepur slöngur með kraftmiklum spörkum.
Fílafuglinn var þriggja metra hár
Fílafuglinn frá Madagaskar var einn af þeim risafuglum sem uppi hafa verið samtíða mönnum. Honum var útrýmt – beint eða óbeint – eftir að menn komu til áður einangraðrar eyjar fyrir 1.500 – 2.000 árum. Á þeim tíma voru fílafuglarnir nokkuð útbreiddir og enn þann dag í dag er hægt að finna leifar af eggjaskurn þeirra.
Greiningar á amínósýrum ásamt kolefnis- og ildissamsætum veita vitneskju um fæðu fuglanna. Þeir voru jurtaætur og kusu fremur kjarrlendi en gresjur. Kolefnis-samsætur afhjúpa þó að kvenfuglar hafi að líkindum haldið með unga sína á gróskumeira votlendi þar til ungarnir voru orðnir sjálfbjarga.
Þessi vitneskja um fæði fílafuglanna er gagnleg í viðleitni líffræðinga til að útskýra hvers vegna þeir dóu út. Svo virðist sem fílafuglar og manneskjur hafi lifað saman í margar aldir og líffræðingar eiga því örðugt með að útskýra hvers vegna þessir stóru fuglar hurfu af yfirborði jarðar. Veiðiálag vegna tilkomu manna getur ekki hafa verið mikið, því aldrei hafa fundist staðir með mörgum beinaleifum fílafugla. Stórir hlutar eyjunnar voru auk þess óbyggðir á þessum tíma þegar síðustu fílafuglarnir dóu út.
Líkleg skýring á afdrifum fílafuglanna er því samverkun nokkurra þátta: veiðar af mannavöldum, eyðilegging á bústöðum og loftslagsbreytingar sem gerðu að verkum að lífsnauðsynlegur gróður hvarf og votlendi þornaði upp. Hver um sig nægir sérhver þáttur ekki til að ráða niðurlögum fuglanna en að samanlögðu hafa þeir borið fuglana ofurliði.
Fílafuglarnir eru fjarskyldir ættingjar núverandi fugla eins og kiwi, kasúa og emúa frá Ástralíu, Nýja-Sjálandi og Nýju-Gíneu. Rétt eins og Madagaskar urðu þessir staðir í takmörkuðum mæli fyrir innrás spendýra nútímans.
Varð að hlaupa 30 metra til að fljúga
Stærstur fljúgandi fugla fortíðar var hins vegar Argentavis magnificens sem fyrir 6 milljón árum sveif yfir Antesfjöllin með sitt sjö metra langa vænghaf.
Fuglinn var nærri efri þyngdarmörkum þess að unnt sé að fljúga og í fjölmörg ár var það steingervingafræðingum ráðgáta hvernig hann gat hafið sig til lofts. Fuglinn var um 70 kg og á stærð við litla Cessna 153 flugvél. Í raun ætti hann ekki að geta flogið.
Árið 2007 þróuðu bandarískir og kanadískur vísindamaður tölvulíkan yfir flughæfni Argentavis í ljósi beinabyggingar hans ásamt meginreglum um flug þyrlna. Þyrlur og fuglar eiga það sameiginlegt að sama formgerð gerir flug mögulegt: Vængirnir hjá fuglunum og spaðarnir á þyrlum. Líkanið sýnir að Argentavis gat vissulega flogið en einungis með því að taka á loft úr nokkurri hæð.
Í kyrru veðri gat hann ýmist kastað sér út frá 20 metra háum björgum eða með því að hlaupa 30 metra niður tíu gráðu halla. Þessi aðferð er hin sama og alpatrossar nýta sér til að komast á loft. Jafnframt sýna greiningar að vöðvaafl þessa risa var of lítið til að geta viðhaldið flugi af eigin völdum. Hins vegar hefur hann að líkindum getað svifið 300 kílómetra með því að nýta sér uppstreymi í háloftunum.
