Maðurinn

Af hverju eru vélinda og barki svo nálægt hvort öðru?

Hefði framþróun líkamans ekki átt að verða á þann veg að vélinda væri betur aðskilið frá barka úr því að okkur getur reynst lífshættulegt að fá matarbita ofan í barkann?

BIRT: 22/11/2022

 

Op barkans er rétt upp við op vélindans í mönnum og landspendýrum.

 

Þessi staðsetning er einkar varhugaverð þegar við kyngjum mat því hann getur hæglega ratað á rangan stað.

 

Maturinn stendur þó að öllu jöfnu ekki í okkur, því svonefnt barkalok lokar fyrir barkann þegar við kyngjum.

 

Lífshættulegt ef matur stendur í okkur

 

Öðru hvoru bregst þetta gangvirki okkur og fæðan stendur í okkur.

 

Ef bitarnir eru stórir og hefta loftstreymið kann það beinlínis að verða okkur lífshættulegt.

 

Vandamálið væri ekki til staðar ef barkinn hefði greinst betur frá fæðuinntökunni í þróunarferli mannsins.

 

Lítið lok kemur í veg fyrir að matur berist niður í barkann

Meira að segja litlir matarbitar geta valdið óskunda í barkanum og ef slíkir bitar hefta loftstreymið getum við lent í lífsháska. Líkaminn hefur til allrar hamingju yfir að ráða nákvæmu kerfi sem sér um að loka barkanum þegar við kyngjum matarbita.

 

1. Þegar við drögum andann dregst saman lokuvöðvi efst í vélindanu. Svonefnt barkalok er þá uppi, sem táknar að lítið op milli raddbandanna sé opið og loft hafi greiðan aðgang að lungunum.

 

2. Þegar við kyngjum matarbita virkjast kyngiviðbrögð sem ýta barkalokinu yfir barkaopið þannig að fæðan komist ekki niður í barkann. Lokuvöðvinn í vélindanu verður slakur og maturinn kemst leiðar sinnar niður í vélindað. Að því loknu herpist lokuvöðvinn aftur og barkalokið lyftist upp, þannig að við getum dregið loft niður í lungun aftur.

 

Barkinn er sniðuglega útbúinn 

Þróunin sem við auglýstum eftir hefur sennilega ekki átt sér stað sökum þess að ókostirnir eru færri en kostirnir: Stóra holrúmið í nefi okkar og munni notum við til að hita upp loftið sem við öndum að okkur og ljá því raka, til þess að súrefnið hljóti greiðari upptöku í lungunum.

 

Ef okkur verður of heitt notum við loftið sem við öndum frá okkur til að kæla líkamann þegar við blásum frá okkur heitri gufu frá innra yfirborði nefs og munns.

 

Hvalir anda gegnum höfuðið

Hvalir eru þau sjávarspendýr sem aðlagast hafa best lífi í sjó.

 

Andstætt við seli eru hvalir með öndunarop á ofanverðu höfðinu þannig að þeir þurfa ekki að vera með allt höfuðið ofan sjávar til þess að fá loft í lungun.

 

Staðsetning öndunaropanna gerir það jafnframt að verkum að barkinn er alveg aðskilinn frá kverkunum. Þannig er hvölum síður hætt við að fá sjó ofan í öndunarfærin þegar þeir kafa.

 

Barki gagnast við að mynda hljóð

Þess ber einnig að geta að loftið sem við öndum frá okkur gagnast okkur við að mynda hljóð sem við notum í samskiptum. Þetta á einnig við um önnur landspendýr.

 

Loftið mótast fyrst þegar það fer í gegnum holrúm í nefi og munni og seinna þegar það fer fram hjá tungunni og vörunum.

 

Útöndunarloft getur þannig breyst í öll möguleg hljóð, allt frá lágværu tísti nagdýra yfir í hávært öskur ljóna og fjölbreytilegt mál okkar mannanna.

 

 

LESTU EINNIG

Náttúran

Ljós ruglar viðbrögð skordýranna

Jörðin

Maðurinn hefur breytt möndulhalla jarðar

Jörðin

Maðurinn hefur breytt möndulhalla jarðar

Náttúran

Topp 5: Af hvaða dýrum er mestur fjöldi?

Náttúran

Topp 5: Af hvaða dýrum er mestur fjöldi?

Maðurinn

Líkami þinn lifir eftir dauðann

Maðurinn

Hvers vegna þola sumir ekki kóríander?

Heilsa

Bakteríur í blóði auka þyngdina

NÝJASTA NÝTT

Tækni

Dulkóðaður gjaldmiðill: 7 atriði sem þú ættir að vita um rafmynt 

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

Lifandi Saga

Fjórir kvillar sem bóluefni hafa knésett

Menning og saga

Frumstæð manntegund jarðsetti hina látnu

Maðurinn

Vísindamenn endurnýja hárvöxt á músum

Lifandi Saga

Nanjing harmleikurinn verri en hin versta martröð

Maðurinn

3 ókostir við greind

Jörðin

Ný NASA-flugvél á að minnka losun í flugi

Náttúran

Eitruðustu efni veraldar

Heilsa

Er hægt að sofa með opin augun?

Tækni

Dulkóðaður gjaldmiðill: 7 atriði sem þú ættir að vita um rafmynt 

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

Lifandi Saga

Fjórir kvillar sem bóluefni hafa knésett

Menning og saga

Frumstæð manntegund jarðsetti hina látnu

Maðurinn

Vísindamenn endurnýja hárvöxt á músum

Lifandi Saga

Nanjing harmleikurinn verri en hin versta martröð

Maðurinn

3 ókostir við greind

Jörðin

Ný NASA-flugvél á að minnka losun í flugi

Náttúran

Eitruðustu efni veraldar

Heilsa

Er hægt að sofa með opin augun?

Fáðu aðgang að vÍSINDI.IS

Ókeypis í 2 vikur!

 

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

 

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Lifandi Saga

Hvert flúðu spænskir Gyðingar?

Lifandi Saga

Hvert flúðu spænskir Gyðingar?

Maðurinn

Rannsókn: Greinileg merki um framhjáhald.

Maðurinn

Rannsókn: Greinileg merki um framhjáhald.

Lifandi Saga

Þess vegna trúa milljónir á mýtuna: Barnaníðingar djöfulsins 

Vísindamenn

Stærðfræðisnillingur fann upp tölvuna

Heilsa

Þess vegna ættir þú alltaf að setja klósettlokið niður áður en þú sturtar

Maðurinn

Vanþroskað tvíburafóstur fjarlægt úr heila ársgamallar stúlku

Vinsælast

1

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

2

Maðurinn

Líkami þinn lifir eftir dauðann

3

Maðurinn

Þessir einstaklingar eru í minni hættu á að greinast með heilabilun

4

Maðurinn

3 ókostir við greind

5

Náttúran

Hversu lengi getur könguló lifað af í ryksugupokanum?

6

Náttúran

Topp 5: Af hvaða dýrum er mestur fjöldi?

1

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

2

Maðurinn

Þessir einstaklingar eru í minni hættu á að greinast með heilabilun

3

Maðurinn

3 ókostir við greind

4

Náttúran

Topp 5: Af hvaða dýrum er mestur fjöldi?

5

Lifandi Saga

Nanjing harmleikurinn verri en hin versta martröð

6

Náttúran

Eitruðustu efni veraldar

Lifandi Saga

Hvenær voru fóstureyðingar gerðar frjálsar í Bandaríkjunum?

Maðurinn

Hvers vegna þarf eldra fólk minni svefn?

Lifandi Saga

Fjöldamorðin í Katyn: Stalín hugðist brjóta Pólverja á bak aftur

Maðurinn

Matseðill morgundagsins: Skordýrabrauð með ostlíki úr geri

Maðurinn

Vísindamenn hafa komist að rót mannvonskunnar: Fræðist um verstu hliðar ykkar

Lifandi Saga

Refsiföngum í síðari heimsstyrjöldinni fórnað 

Maðurinn

Af hverju eiga karlmenn auðveldara með að fá fullnægingu en konur?

Maðurinn

Leiðbeiningar um uppeldi: Reiðilestur veldur niðurbroti í heila

Maðurinn

Hvernig er best að fara á klósettið?

Maðurinn

Auðmaður vill drekka úr æskubrunninum

Maðurinn

Þess vegna þyngist þú með aldrinum

Maðurinn

Íhugun getur breytt heila þínum

Dulkóðaður gjaldmiðill: 7 atriði sem þú ættir að vita um rafmynt 

Árið 2009 kom dularfullur forritari fram með heimsins fyrstu rafmynt. Það átti eftir að gjörbreyta fjárhagslífi heimsins. Rafmynt gæti gert banka ónauðsynlega og komið í veg fyrir verðbólgu – en hún er fullkominn myntfótur fyrir glæpamenn.

Tækni

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.690 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.