Alheimurinn

Leifar af hulduefni finnast í Vetrarbrautinni.

Streymi stjarna í jaðri Vetrarbrautarinnar (rauð píla) afhjúpar ósýnilegt hulduefni sem á sínum tíma safnaðist saman í okkar stjörnuþoku og heldur henni ennþá saman.

BIRT: 07/02/2024

Skömmu eftir Miklahvell fyrir 13,8 milljörðum ára þéttist hulduefni saman og dró til sín venjulegt efni sem varð að fyrstu stjörnunum og stjörnuþokunum. 

 

Þannig hljóðar sköpunarsaga Vetrarbrautarinnar. Frá þeim tíma hefur stjörnuþoka okkar stækkað með því að draga til sín meira efni og fleiri stjörnur úr nágrenni sínu, m.a. frá litlum stjörnuklösum úr nágrenni sínu. 

 

Það er ekki búið að sanna endanlega tilvist hulduefnis þar sem það sendir ekkert ljós eða aðra geislun frá sér sem við getum mælt. En útreikningar sýna að Vetrarbrautin hlýtur núna að innihalda sex sinnum meira hulduefni, heldur en venjulegt efni. 

 

Hulduefni heldur stjörnunum saman 

Án þessa hulduefnis myndi Vetrarbrautin ekki hafa nægan þyngdarkraft til að halda stjörnunum saman. 

 

Þær myndu einfaldlega þeytast út í allar áttir 

 

Með því að gaumgæfa nýjar athuganir frá gervitunglinu Gaia sem hefur kortlagt stöðu meira en 1 milljarðs stjarna í Vetrarbrautinni og nágrenni hennar, hafa stjarnfræðingar frá háskólanum Harvard og Princeton í BNA fundið sýnileg merki um hulduefni. 

Mælingar með gervitunglinu Gaia afhjúpuðu göt í stjörnustreyminu. Sjónaukinn LSST á að rannsaka þetta nánar.   

Langt fyrir utan disklaga skífu Vetrarbrautarinnar er ennþá að finna leifar af stjörnuklasa sem var togaður út í langan stjörnustraum af þyngdarafli Vetrarbrautarinnar. 

 

Einn af þessum stjörnustraumum kallast GD1 og er götóttur og mælingar benda til að straumurinn hafi farið hjá sérlega þéttu hulduefni. 

 

Þessi nýi fundur staðfestir kenningu um að það finnist svæði í og í kringum Vetrarbrautina þar sem hulduefni er sérlega þétt.

Hulduefni gatar stjörnustrauminn

Utan við Vetrarbrautina er að finna stjörnuklasa sem togaðist út í langan straum vegna þyngdarkrafts stjörnuþokunnar. Göt í straumnum (rauð píla) eru til marks um að stjörnurnar hafa farið fram hjá sérlega þéttum klumpum af hulduefni. 

Fyrir stefnumótið við hulduefnið … 

… er stjörnustraumurinn jafn og án gata. Þyngdarkraftur Vetrarbrautarinnar hefur togað stjörnurnar úr stjörnuklasa. 

Við stefnumótið … 

… mæta stjörnurnar sérlega þéttum klumpi af hulduefni sem þvingar þær í tvo hala umhverfis fundarstaðinn. 

Eftir stefnumótið … 

… við hulduefnið safnast halarnir saman á ný og mynda tvö þétt svæði stjarna sem eru aðskilin með gati.

HÖFUNDUR: Ritstjórn

© Ken ikeda madsen & ESA & NASA

Alheimurinn

Hvað er andefni?

Maðurinn

Þess vegna tekur ástarsorg svona mikið á okkur

Maðurinn

Þess vegna tekur ástarsorg svona mikið á okkur

Maðurinn

Heilann þyrstir í fitu

Maðurinn

Heilann þyrstir í fitu

Maðurinn

Ást er eintóm efnafræði

Náttúran

Hjarta steypireyðar slær bara tvisvar á mínútu

Menning

Hvers vegna varð kvikmyndin „Casablanca“ svona vinsæl?

NÝJASTA NÝTT

Maðurinn

Af hverju sjá sumir drauga en aðrir ekki?

Náttúran

Hvaða rándýr étur flest fólk?

Heilsa

Er flotsaur til marks um góða heilsu?

Náttúran

Hvernig veit fræ að það eigi að spíra? 

Maðurinn

Með skönnun má spá fyrir um þunglyndi

Lifandi Saga

Robert the Bruce var hinn sanni Braveheart Skotanna

Maðurinn

Samfélagsmiðlar ógna samkenndinni

Heilsa

Breytingarnar á líkamsþyngd geta leitt í ljós hættu á heilabilun

Náttúran

8 uppfinningar sem þú getur þakkað Einstein fyrir

Náttúran

Að klóna risaeðlur: Er hægt að vekja risaeðlur til lífsins?

Maðurinn

Af hverju sjá sumir drauga en aðrir ekki?

Náttúran

Hvaða rándýr étur flest fólk?

Heilsa

Er flotsaur til marks um góða heilsu?

Náttúran

Hvernig veit fræ að það eigi að spíra? 

Maðurinn

Með skönnun má spá fyrir um þunglyndi

Lifandi Saga

Robert the Bruce var hinn sanni Braveheart Skotanna

Maðurinn

Samfélagsmiðlar ógna samkenndinni

Heilsa

Breytingarnar á líkamsþyngd geta leitt í ljós hættu á heilabilun

Náttúran

8 uppfinningar sem þú getur þakkað Einstein fyrir

Náttúran

Að klóna risaeðlur: Er hægt að vekja risaeðlur til lífsins?

Fáðu aðgang að vÍSINDI.IS

Ókeypis í 2 vikur!

 

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

 

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Maðurinn

Getur dáleiðslan komið í stað fyrir lyf? 

Maðurinn

Getur dáleiðslan komið í stað fyrir lyf? 

Maðurinn

Hvaða blóðflokkur er sjaldgæfastur?

Maðurinn

Hvaða blóðflokkur er sjaldgæfastur?

Lifandi Saga

Gestapo: Leynilögregla Hitlers olli skelfingu í Evrópu

Lifandi Saga

Getur Rússland orðið uppiskroppa með hermenn? 

Lifandi Saga

Kjarnorkubrjálæðingar kalda stríðstímans

Náttúran

Þrisvar til tunglsins og til baka aftur

Vinsælast

1

Maðurinn

Einvígið: Er rafmagnstannbursti betri en venjulegur?

2

Heilsa

Breytingarnar á líkamsþyngd geta leitt í ljós hættu á heilabilun

3

Maðurinn

Þess vegna tekur ástarsorg svona mikið á okkur

4

Maðurinn

Heilann þyrstir í fitu

5

Maðurinn

Hvaða blóðflokkur er sjaldgæfastur?

6

Jörðin

Vísindamenn greina vaxtarverki: Fæðuhringur eldfjallsins

1

Heilsa

Breytingarnar á líkamsþyngd geta leitt í ljós hættu á heilabilun

2

Maðurinn

Þess vegna tekur ástarsorg svona mikið á okkur

3

Maðurinn

Heilann þyrstir í fitu

4

Jörðin

Vísindamenn greina vaxtarverki: Fæðuhringur eldfjallsins

5

Náttúran

8 uppfinningar sem þú getur þakkað Einstein fyrir

6

Maðurinn

Sársauki – Hvað er sársauki?

Jörðin

Hversu mikið menga leikföng?

Maðurinn

Af hverju þessi ást á áfengi?

Heilsa

Er hægt að sofa of mikið?

Lifandi Saga

Hver fann upp á „kalda stríðinu“?

Lifandi Saga

Flugmóðurskip úr sagi og ís átti að brjóta kafbáta Þjóðverjanna á bak aftur

Maðurinn

Er skaðlegt að halda aftur af hnerra?

Lifandi Saga

Samkynhneigður sjónvarpsleikari skáldaði upp sögur um eiginkonur

Maðurinn

Hvernig myndast krabbamein?

Alheimurinn

Þrisvar sinnum stærra en Everestfjall: Goshalastjarna gæti brátt sést á himni í fyrsta sinn í 70 ár

Tækni

Dulkóðaður gjaldmiðill: 7 atriði sem þú ættir að vita um rafmynt 

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

Lifandi Saga

Fjórir kvillar sem bóluefni hafa knésett

Af hverju sjá sumir drauga en aðrir ekki?

Sumt fólk sem ég þekki fullyrðir að hafa séð drauga. Ég hef aldrei upplifað neitt yfirnáttúrulegt. Er einhver skýring á þessu?

Maðurinn

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.690 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.