Línurit með stighækkandi línu getur skjótt sannað að eitthvert fyrirtæki sé á miklu blómaskeiði. En þegar niðurstöður ársins eru settar fram í formi töflu með fullt af tölum, þarf að hugsa sig dálítið um áður en megininntakið verður ljóst.

Heilinn er nefnilega ótrúlega duglegur við að túlka sjónræna skynjun og því nýta fræðimenn sér í auknum mæli sjónina til að komast til botns í feikilegu magni upplýsinga, sem stöðugt berst að með tilraunum, mælingum og greiningum. Aldrei fyrr í sögunni hafa menn haft jafngóðan aðgang að svo miklu magni upplýsinga eins og nú á dögum, og stöðugt bætast nýjar við. Fræðimenn við University of Berkeley í BNA hafa reiknað út að einungis á næstu þremur árum munu koma fram jafnmiklar upplýsingar eins og við höfum fengið í allri sögu okkar.

Margar upplýsingar koma sjálfkrafa, t.d. við notkun debetkorta eða við að hringja úr síma og gagnvart hverjum þeim sem hefur aðgang að þessum gögnum eru ekki einungis upplýsingar um hve mikið okkur ber að borga. Þær geta einnig sýnt neysluvenjur eða jafnvel ólöglegt athæfi. En það getur reynst óvinnandi vegur að ná til viðkomandi upplýsinga, því einatt veit maður varla eftir hverju skal leita.

Frávikin skera sig úr

Því er hætt við að fjölmargar upplýsingar endi á ruslahaugnum í stað þess að reynast gullnáma mikilvægrar þekkingar. En þegar reiknigeta og minnisrými tölvunnar er komið til skjalanna og jafnvel þeir allra talnaglöggustu hafa misst yfirsýnina, er lausnin þegar innan seilingar.

Upplýsingarnar þarf einungis að bera fram á réttan máta og t.d. ummynda þrívítt form á tölvuskjánum sem má með nokkrum músaklikkum draga um og skoða frá öllum hliðum eða grafa sig niður í og kanna innan frá. Þá munu neysluvenjur okkar skyndilega birtast í greinilegu mynstri og grunsamlegt athæfi afhjúpast sem frávik í annars fullkomnu formi.

Með því að skipta upp flóknum gögnum í litríkar myndir ná fræðimenn nefnilega að nýta undraverða getu heilans til að vinna með gríðarlegt magn upplýsinga í sviphendingu.

Sjónskyn okkar verður einungis í litlu mæli fyrir truflun af óreiðukenndum þáttum bakgrunnsins en einblínir samstundis á það sem máli skiptir. Heilinn getur á sekúndubroti fundið mynstur, borið kennsl á form og uppgötvað frávik í sjónsviðinu, enda leynast þar áhugaverðar upplýsingar.

Hvítt tómarúm sýnir glötuð gen

Hið sama á við er við skoðum litrík form sem vísa í staðsetningu um 10.000 gena á litningum úr simpansa og manneskju. Þrátt fyrir að myndin sé búin til úr gríðarlegu magni gagna, sem e.t.v. fylla heilan harðan disk, þarf engan sameindalíffræðing til að draga mikilsverðar ályktanir við fyrstu sýn.

Sérstök gen sem er einungis að finna hjá simpönsum, en hafa glatast hjá okkur í þróuninni, afhjúpa sig sem hvítt tómarúm á annars litríkum bakgrunni og færsla genanna á milli litninga í þróuninni birtist í greinilegum mynstrum.

Fræðimenn innan margra annarra faggreina hafa nýtt sér grafískar aðferðir og nægir þar að nefna stjörnufræði og jarðfræði, þar sem unnið er með feykilegt upplýsingamagn. Hin sjónræna framsetning býr yfir mörgum kostum sem auðvelda greiningu á flóknum upplýsingum. Fyrst og fremst ber að nefna sveigjanleikann, því fræðimenn geta strax breytt þeim viðmiðum sem grundvalla myndina. Litina má einnig lagfæra þannig að frávik og sameiginleg einkenni komi greinilegar í ljós, og fjarlægð milli einstakra þátta innan myndarinnar má lengja eða stytta eftir hentisemi til að öðlast bestu yfirsýn.

Sveigjanleikinn felur í sér að fræðimaðurinn og félagar hans geta valið að rannsaka hver sína framsetningu, þó allar byggi þær á sömu upplýsingum. Þeir geta skoðað formin frá öllum hliðum, kafað niður í þau, nálgast tiltekin svæði eða dregið sig til baka til að viðhalda yfirsýn.

Greiningin teiknar sig sjálf

Sjónræn framsetning er sérlega heppileg þegar upplýsingarnar eru ekki formgerðar. Þegar læknir leitast við að greina sjúkling gerir hann fjölmargar rannsóknir. Það veitir honum ýmsar upplýsingar sem ekki varða einungis einföld gildi fyrir t.d. hitastig og hjartslátt, heldur einnig grafískar upplýsingar eins og segulómun, röntgenmyndir, upptökur af blóðflæði líffæra eða texta með athugasemdum samstarfsfélaga.

Allar slíkar upplýsingar tala hverjar sitt tungumál og erfitt er að bera þær saman í fyrstu. En ef þær eru samþættar í þrívíðu, litríku formi öðlast læknirinn mun betri forsendur til að draga sínar ályktanir og setja fram rétta greiningu.