Menning og saga

Hvernig eru fornleifar aldursgreindar? 

Þegar fornleifafræðingar hafa eytt mánuðum og jafnvel árum í að grafa upp fundi, er röðin komin að því erfiðasta: Aldursgreiningunni.

BIRT: 04/06/2022

Sérfræðingar hafa margar aðferðir til að meta aldur á fornleifafundum.

 

Elstu aðferðina mætti kenna við upplýstar ályktanir, þar sem fræðimenn geta veitt ágæta námundun á aldursgreiningu. Það getur t.d. átt sér stað með því að bera nýja fundi saman við fyrri fundi sem fornleifafræðingar vita hvað eru gamlir.

 

Önnur hefðbundin aðferð er að rannsaka þau jarðlög sem að munirnir finnast í. Elstu munirnir liggja þannig neðst og með þessum hætti geta sérfræðingar aldursgreint muni frá mismunandi tímaskeiðum. Þessi aðferð var m.a. notuð til að aldursgreina fornu borgina Troju.

Svona er aldur munanna afhjúpaður

Fornleifafræðingar geta valið milli mismunandi aðferða við að aldursgreina fornleifafundi. Meðal þeirra vinsælustu eru kolefni-14 greining, árhringjagreining og jarðlagafræði.

Kolefni-14

Lífefni taka til sín kolefni-14 úr umhverfinu. Með því að mæla magn kolefnis-14 geta sérfræðingar áætlað hvenær viðkomandi lífvera dó.

Árhringir

Aldurinn á trjábút má aldursgreina með því að mæla árhringi. Á hverju ári bætist við einn hringur á hverju tré og breidd hans er breytileg eftir m.a. veðri og árferði.

Jarðlagafræði

Með því að greina jarðlög geta sérfræðingar áætlað innbyrðis aldur munanna sem finnast í mismunandi jarðlögum við uppgröft.

Frumefni afhjúpar dauðastund

Vilji fornleifafræðingarnir gera nákvæmari aldursgreiningar leita þeir til náttúruvísinda.

 

Til dæmis geta lífrænar leifar – t.d. beinagrindur – verið aldursgreindar með því að mæla magn kolefnis-14 í þeim. Lifandi verur taka nefnilega upp kolefni-14 frá umhverfinu en þegar þær deyja tekur kolefnið að hrörna. Fyrir vikið geta sérfræðingar reiknað út hvenær viðkomandi lífvera dó með því að mæla magn kolefnis-14.

 

Ef munurinn er úr tré geta fornleifafræðingar einnig talið árhringina úr trénu og reiknað þannig út hvenær það var fellt. Í sumum tilvikum geta fornleifafræðingar aldursgreint fundinn alveg niður í hálft ár og jafnframt ráðið í hvaðan tréð er upprunnið.

LESTU EINNIG

HÖFUNDUR: Emrah Sütcü

Shutterstock,© Google Cultural Institute,© Mario Modesto Mata

Náttúran

Bakteríur örva ilminn af sumarregni

Náttúran

Eðlisfræðingar afnema hlutlægan raunveruleika 

Lifandi Saga

Af hverju vill Indland heita Bharat?

Lifandi Saga

Hve mikið af gulli fannst í gullæðinu?

Alheimurinn

Með þvergöngu Venusar var hægt að mæla sólkerfið

Lifandi Saga

Uppreisn Castros velti einræðisherranum úr sessi

Lifandi Saga

Ástæðan fyrir falli Tróju

Alheimurinn

Dálítill fróðleikur um eitt helsta afrek mannsandans 

Náttúran

Hér eru aðeins leyfð kvendýr og afkvæmi þeirra: Kvennasambýli hafsins

Náttúran

Hvernig myndast haglél?

Maðurinn

Hvað er stífkrampi?

Alheimurinn

Af hverju eru plánetur og sólir alltaf kúlulaga?

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með rúmlega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.790 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Viltu lesa greinina?

Fáðu aðgang að visindi.is

Ókeypis í 2 vikur!

Eftir það kostar eingöngu 1.790 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Núverandi áskrifendur að tímaritinu fá að sjálfsögðu ókeypis aðgang að vefnum og þurfa bara að virkja aðgang sinn hér.

Ef þú ert þegar áskrifandi að visindi.is