Lifandi Saga

Hvers vegna fær kóngafólk framfærslueyri?

Á öndverðum miðöldum fékk franskur konungur einn stórgóða hugmynd: Með því að skipta ríkinu jafnt milli sona sinna gat hann komist hjá blóðugum valdabardögum. Þegar fram liðu stundir breyttist framfærsla konungborinna aftur á móti og varð ríkjunum dýrkeyptari.

BIRT: 12/10/2024

Á okkar tímum er orðið framfærsla konungborinna notað yfir þá upphæð sem ríkið greiðir kóngafólki árlega fyrir uppihald þess.

 

Þegar framfærslueyri konungborinna fyrst var komið á laggirnar á öndverðum miðöldum var tilgangurinn sá að koma í veg fyrir hallarbyltingar og blóðugar borgarastyrjaldir.

 

Þetta var gert með því að úthluta öllum sonum konungsins landsvæðum sem þeir gætu ríkt yfir. Með því móti fengju allir prinsar sinn skerf af völdum, svo og tekjustofn sem gerði það að verkum að þeir hefðu enga ástæðu til að hrifsa völdin af elsta syninum sem ætlað var að erfa krúnuna.

 

Einna fyrstur þeirra sem notfærðu sér þessa gerð af framfærslueyri var franski konungurinn Karl mikli (748-814).

 

Áður en hann lést árið 806 skipti hann stóru ríkinu meðal sona sinna þriggja sem hver hlaut sinn væna skerf af voldugu ríki Karls mikla. Keisarinn batt vonir við að synir hans þrír yrðu sáttir hver við sinn hlut og myndu ekki stríða hver gegn öðrum að honum gengnum. Þetta tókst en þó aðallega fyrir þær sakir að tveir sona hans voru þegar látnir þá er hann sjálfur lést.

Danska konungshúsið fær 114,6 milljónir danskra króna á ári - þar af fær drottningin u.þ.b. 91 milljón danskra króna.

Konungur deildi ríki sínu með fjölskyldunni

Hugmyndin um framfærslueyri konungborinna barst til ólíkra ríkja Evrópu á miðöldum og þróaðist smám saman yfir í það að eiga ekki einvörðungu við um syni konungsins, heldur alla konungsættina.

 

Í stað þess að koma í veg fyrir borgarastríð varð framfærslueyririnn í raun að leið konungsins til að stjórna ríki sínu. Með því að skipta ríkinu og dreifa valdinu meðal dyggra ættingja sinna hafði handhafi konungsvaldsins tök á að ríkja yfir gríðarlegum landsvæðum og jafnframt að tryggja sér hernaðarlegan stuðning ef til styrjaldar kæmi.

Það er vel þekkt að hreinlætið á 17. og 18. öld var ekki upp á marga fiska en hvernig lyktaði einn voldugasti maður heims?

Það sem í dag kallast framfærslueyrir konungborinna, einnig nefndar ársgreiðslur, varð til þegar konungsfjölskyldurnar misstu stjórnmálalegt vald sitt og þar með einnig tekjurnar.

 

Framfærslueyrinn notar kóngafólk í dag til að standa straum af útgjöldum, m.a. vegna starfsfólks, stjórnunar, öryggismála, svo og fyrir einkaþarfir.

HÖFUNDUR: EMRAH SÜTCÜ

© Alexanderstock23/Shutterstock.

Náttúran

Bakteríur örva ilminn af sumarregni

Lifandi Saga

Hvernig varð Rússland svona stórt?

Maðurinn

Svona gróa sár

Tækni

Gervigreindin getur nú spáð fyrir um líf og dauða

Maðurinn

Þannig þekkjast félagsblindir

Lifandi Saga

Dr. Kellogg rak út djöfulinn með kornflexi 

Maðurinn

Nú verða þessi börn hávaxnari en jafnaldrar þeirra

Maðurinn

4.000 ára gömul steinhella reyndist vera fjársjóðskort

Menning og saga

Hver átti hugmyndina að táknunum fyrir karla og konur?

Náttúran

Sjáið heiminn með augum hunda

Lifandi Saga

Raðmorðingi sigraði í sjónvarpsþætti

Náttúran

Apar þekkja gamla vini

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með rúmlega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.790 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Viltu lesa greinina?

Fáðu aðgang að visindi.is

Ókeypis í 2 vikur!

Eftir það kostar eingöngu 1.790 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Núverandi áskrifendur að tímaritinu fá að sjálfsögðu ókeypis aðgang að vefnum og þurfa bara að virkja aðgang sinn hér.

Ef þú ert þegar áskrifandi að visindi.is