Jörðin

Leiða loftslagsbreytingar til fleiri jarðskjálfta?

Hefur hnattræn hlýnun jarðfræðileg áhrif? Sem sagt: getur hækkað hitastig leitt til tíðari jarðskjálfta?

BIRT: 01/07/2024

Það er mjög sennilegt að loftslagsbreytingar leiði til tíðari jarðskjálfta – og reyndar líka eldgosa. Þetta var niðurstaða breska jarðfræðiprófessorsins Bills McGuire 2013.

 

Hlýnunin veldur því að stórar íshellur bráðna og valda hækkun sjávarborðs. Þetta breytir hlutföllum í farginu sem hvílir á jarðskorpunni. Skorpuflekarnir sem fljóta ofan á möttlinum, síga sums staðar en rísa á öðrum stöðum. Hvort tveggja getur valdið skjálftum.

 

Eldgos geta orðið tíðari vegna þess að þegar fargið minnkar á einum stað, dregur úr þrýstingi í jarðskorpunni og bræðslumark bergsins lækkar þannig að meiri kvika myndast.

 

Bráðinn ís skók Skandinavíu

Áhrif á eldgos eru nú nokkuð þekkt. Norðurhluti Skandinavíu var þakinn ís á síðustu ísöld en þegar ísinn bráðnaði urðu jarðskjálftar nokkuð tíðir – jafnvel harðir skjálftar á borð við þá sem riðu yfir Tyrkland og Sýrland 6. febrúar 2023.

 

Smám saman dró úr þessum skjálftum og þeir fáu skjálftar sem nú verða í Norður- og Vestur-Evrópu eru sjaldnast öflugri en um 5 Mw. Mw er nýrri kvarði og stendur fyrir „moment magnitude“ en tölurnar samsvara nokkurn veginn hinum þekkta Richter-kvarða.

 

Jarðskjálftar hafa náttúrulega hringrás

Ísland er auðvitað undantekningin í samhenginu, enda landið á mótum jarðskorpufleka og það skapar allt aðrar aðstæður.

 

En þótt margt þyki benda í þá átt, hefur samhengi milli loftslagsbreytinga af mannavöldum ekki verið endanlega sannað. Til þess ná jarðfræðileg gögn ekki yfir nógu langan tíma. Samhengið hverfur líka í skuggann af tiltölulega reglubundnum, stórum jarðskjálftum víða á hnettinum.

 

Vísindamenn vita ekki með vissu hvernig stendur á reglubundnum skjálftasveiflum en tölur sýna að fjöldi stórra skjálfta er mestur á nálægt 32 ára fresti.

Skrjáfþurr tré og varhugaverð eldský valda sífellt fleiri og verri skógareldum en 33.000 manns láta árlega lífið af völdum mengunar frá eldunum.

Keðjuverkun veldur náttúruhamförum

Loftslagsbreytingar færa til ís og vatn og breyta þrýstingi á jarðskorpuna með afdrifaríkum afleiðingum.

1

Vatn þrýstir á hafsbotn

Þegar sjávarborð hækkar eykst þrýstingur á jarðskorpuna undir hafsbotni. Misgengi milli jarðskorpufleka gliðna og við það geta orðið jarðskjálftar.

 

2

Þrýstingur vex á brún þurrlendis

Hækkað sjávarborð eykur þrýsting á brúnir meginlandsflekanna. Þetta getur bæði skapað ný misgengi og valdið miklum neðansjávarskriðum með tilheyrandi flóðbylgjum.

3

Bráðnun jöklanna minnkar þrýsting

Þyngd jökuls getur læst misgengi föstu með þyngd sinni. Þegar dregur úr þyngdinni minnkar þrýstingur á jarðskorpuna og það getur leitt til fleiri jarðskjálfta.

4

Bráðnun veldur fleiri eldgosum

Þegar jöklar bráðna minnkar þrýstingur á jarðskorpuna sem leiðir af sér að bræðslumark bergsins lækkar. Þannig myndast meiri kvika og hætta á eldgosi eykst.

HÖFUNDUR: NIELS HALFDAN HANSEN

© Shutterstock. © Claus Lunau.

Náttúran

Bakteríur örva ilminn af sumarregni

Náttúran

Moskítóflugur: Hvað elska þær og hvað hata þær?

Heilsa

Vísindamenn uppgötva óvænta orsök útbreiðslu krabbameins

Alheimurinn

Jörðin er að tæmast af málmum: Næst fer leitin fram úti í geimnum 

Náttúran

Geta plöntur fundið fyrir sársauka?

Tækni

Unnt er að breyta koltvísýringi og metangasi í hreinan orkugjafa með nýrri tímamótatækni

Alheimurinn

Hvað er andefni?

Náttúran

Hvernig veit fræ að það eigi að spíra? 

Heilsa

Breytingarnar á líkamsþyngd geta leitt í ljós hættu á heilabilun

Lifandi Saga

Greitt fyrir Pepsi-Cola með sovéskum kafbátum

Náttúran

Kisulóra er villiköttur

Alheimurinn

Mistök geta verið banvæn fyrir geimfara 

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með rúmlega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.790 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Viltu lesa greinina?

Fáðu aðgang að visindi.is

Ókeypis í 2 vikur!

Eftir það kostar eingöngu 1.790 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Núverandi áskrifendur að tímaritinu fá að sjálfsögðu ókeypis aðgang að vefnum og þurfa bara að virkja aðgang sinn hér.

Ef þú ert þegar áskrifandi að visindi.is