Maðurinn

Sykur er jafn eitraður og eiturlyf

Skjannahvítir kristallarnir líta sakleysislega út og bragðið er skelfilega gott. En ef marka má marga vísindamenn er sykur eiturefni á borð við vímuefni: Neytandinn verður háður efninu og fær fráhvarfseinkenni þegar efnið klárast og efnið eitrar líkamann hægt en örugglega.

BIRT: 15/06/2022

Á heimsvísu neytum við 172 milljón tonna af sykri ár hvert.

 

Magnið samsvarar því að allir jarðarbúar innbyrði tæplega hálft kíló af sykri á viku.

 

Við vesturlandabúar neytum meira magn sykurs en aðrir jarðarbúar. Í Bandaríkjunum nemur sykur í gosdrykkjum, sælgæti og kökum um 20 hundraðshlutum af daglegri hitaeininganeyslu, þ.e. 445 kílókaloríum á hvern íbúa á dag.

 

Nú vilja vísindamenn komast að raun um hvers vegna þessi neysluaukning hefur orðið.

 

Margt bendir til þess að við verðum sólgin í sykur og myndum eins konar fíkn í hann. Sykurinn er líka á góðri leið með að eyðileggja heilsu okkar.

 

Sykur var framandlegt krydd

Sykur er í dag eðlilegur hluti af daglegri fæðu okkar og það hljómar undarlega að þessir hvítu kristallar geti reynst okkur skaðlegir.

 

Skýringin er sú að sykur er engan veginn náttúruleg fæðutegund fyrir manninn, þrátt fyrir að við neytum hans í miklum mæli.

 

Þar til fyrir um tvö þúsund árum fékk maðurinn aðeins sykur þegar hann neytti ávaxta, berja eða hunangs og þessar fæðutegundir voru ekki til í neinu verulegu magni.

 

Á kaldari svæðum jarðarinnar voru sætindi úr forðabúri náttúrunnar aðeins fáanleg í örfáa mánuði á ári. Fyrir á að giska 1.500 árum var svo farið að rækta sykurreyr og framleiða hreinan sykur.

 

Fyrst í stað bætti fyrirfólk sykri í fæðuna líkt og framandlegu kryddi en seinna meir varð sykur síðan mikilvægur hluti af daglegri fæðu okkar.

 

Venjulegur hvítur sykur, líkt og við sáldrum yfir hafragrautinn, kallast á fagmáli súkrósi. Hann felur í sér eina sameind af glúkósa og aðra af einsykru sem bindast hvor annarri.

 

Sameindirnar tvær búa yfir ólíkum eiginleikum sem gerir það að verkum að súkrósi hegðar sér dálítið eins og dr. Jekyll og mr. Hyde. Líkt og hinn virðulegi dr. Jekyll, skiptir glúkósi verulegu máli fyrir fæðuna og er algerlega ómissandi næringarefni.

 

Glúkósi, sem einnig gengur undir heitinu þrúgusykur, fyrirfinnst einkum í formi sterkju í kartöflum, brauði, pasta og hrísgrjónum.

 

Líkamar okkar hafa vanist því að vinna úr glúkósa í mörg hundruð þúsund ár og þó svo að rétt sé að neyta hans í hóflegu magni þurfum við ekki að hafa áhyggjur af þessari tegund sykurs.

 

Þó svo að þessar einföldu sykurtegundir líkist hvor annarri hvað efnasamsetningu áhrærir, þá skilur leiðir þeirra um leið og sykursameindin kemur niður í þarmana þar sem hún klofnar.

 

Glúkósi berst með blóðinu til allra frumna líkamans þar sem hann er notaður sem eldsneyti, svo og til lifrarinnar og vöðvanna, þar sem hann safnast fyrir sem orkuforði til síðari nota.

 

Ávaxtasykur breytist í fitu

Öðru máli gegnir með mr. Hyde sykursins, þ.e. frúktósa sem einnig kallast ávaxtasykur.

 

Frúktósi fyrirfinnst aðeins í takmörkuðu magni í náttúrulegri fæðu okkar og líkaminn bregst öðruvísi við honum en glúkósa.

 

Einungis lifrin getur unnið úr þessum skuggalega mr. Hyde sykursins og þar breytist frúktósi í fitu, líkt og við á um áfengi.

 

Fitan getur safnast fyrir í lifrinni og leitt af sér fitulifur en hún kann einnig að berast áfram með blóðinu og breytast í kólesteról og auka þannig hættuna á hjarta- og æðasjúkdómum, ellegar þá safnast fyrir sem fita á innri líffærum.

 

Tilraunir gefa til kynna að sykur hafi einnig óbein áhrif á þyngdaraukningu með því að auka matarlyst okkar gríðarlega. Og ekki nóg með það.

 

Tilraunir með rottur hafa leitt í ljós að dýrin verði háð sykri og fái fráhvarfseinkenni þegar þeim bjóðast ekki lengur sykraðir drykkir.

 

Sykur ætti að banna börnum

Sykur og þó einkum og sér í lagi skuggalegi hlutinn af honum, frúktósinn, er engan veginn eins saklaus og hann í fljótu bragði virðist vera. Ýmsir vísindamenn leggja því til að við takmörkum aðgengi að sykri.

 

Forsprakki þeirrar hreyfingar, læknirinn Robert Lustig við Kaliforníuháskóla í San Francisco, gerir það þess vegna að tillögu sinni að við nýtum okkur reynsluna úr baráttunni við áfengismisnotkun og flokkum sykur á sama hátt og áfengi og tóbak.

 

Börnum ætti ekki að leyfast að kaupa gosdrykki eða sælgæti og sætindi ætti ekki að selja í námunda við skóla.

 

Tillagan á sennilega ekki eftir að öðlast miklar vinsældir því við mannfólkið höfum vanið okkur á allt of mikla sykurneyslu og gera má ráð fyrir reiðilegum grettum margra ef þeir ættu að takmarka við sig sykur.

LESTU EINNIG

HÖFUNDUR: Gorm Palmgren

Shutterstock

Náttúran

Eitruðustu efni veraldar

Heilsa

Er hægt að sofa með opin augun?

Heilsa

Er hægt að sofa með opin augun?

Lifandi Saga

Að sjá fangana var áfall: Hermenn grétu

Lifandi Saga

Að sjá fangana var áfall: Hermenn grétu

Maðurinn

Þessir einstaklingar eru í minni hættu á að greinast með heilabilun

Alheimurinn

Stjarna breytir sér í demant

Náttúran

Hversu lengi getur könguló lifað af í ryksugupokanum?

NÝJASTA NÝTT

Lifandi Saga

Samkynhneigður sjónvarpsleikari skáldaði upp sögur um eiginkonur

Maðurinn

Hvernig myndast krabbamein?

Alheimurinn

Þrisvar sinnum stærra en Everestfjall: Goshalastjarna gæti brátt sést á himni í fyrsta sinn í 70 ár

Tækni

Dulkóðaður gjaldmiðill: 7 atriði sem þú ættir að vita um rafmynt 

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

Lifandi Saga

Fjórir kvillar sem bóluefni hafa knésett

Menning og saga

Frumstæð manntegund jarðsetti hina látnu

Maðurinn

Vísindamenn endurnýja hárvöxt á músum

Lifandi Saga

Nanjing harmleikurinn verri en hin versta martröð

Maðurinn

3 ókostir við greind

Lifandi Saga

Samkynhneigður sjónvarpsleikari skáldaði upp sögur um eiginkonur

Maðurinn

Hvernig myndast krabbamein?

Alheimurinn

Þrisvar sinnum stærra en Everestfjall: Goshalastjarna gæti brátt sést á himni í fyrsta sinn í 70 ár

Tækni

Dulkóðaður gjaldmiðill: 7 atriði sem þú ættir að vita um rafmynt 

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

Lifandi Saga

Fjórir kvillar sem bóluefni hafa knésett

Menning og saga

Frumstæð manntegund jarðsetti hina látnu

Maðurinn

Vísindamenn endurnýja hárvöxt á músum

Lifandi Saga

Nanjing harmleikurinn verri en hin versta martröð

Maðurinn

3 ókostir við greind

Fáðu aðgang að vÍSINDI.IS

Ókeypis í 2 vikur!

 

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

 

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Maðurinn

Hvers vegna þola sumir ekki kóríander?

Maðurinn

Hvers vegna þola sumir ekki kóríander?

Heilsa

Bakteríur í blóði auka þyngdina

Heilsa

Bakteríur í blóði auka þyngdina

Maðurinn

Svefnleysi skaðar þarmana

Lifandi Saga

Hvert flúðu spænskir Gyðingar?

Maðurinn

Rannsókn: Greinileg merki um framhjáhald.

Lifandi Saga

Þess vegna trúa milljónir á mýtuna: Barnaníðingar djöfulsins 

Vinsælast

1

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

2

Maðurinn

Líkami þinn lifir eftir dauðann

3

Maðurinn

Þessir einstaklingar eru í minni hættu á að greinast með heilabilun

4

Maðurinn

Hvernig myndast krabbamein?

5

Maðurinn

3 ókostir við greind

6

Náttúran

Hversu lengi getur könguló lifað af í ryksugupokanum?

1

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

2

Maðurinn

Þessir einstaklingar eru í minni hættu á að greinast með heilabilun

3

Maðurinn

Hvernig myndast krabbamein?

4

Maðurinn

3 ókostir við greind

5

Náttúran

Topp 5: Af hvaða dýrum er mestur fjöldi?

6

Lifandi Saga

Nanjing harmleikurinn verri en hin versta martröð

Heilsa

Þess vegna ættir þú alltaf að setja klósettlokið niður áður en þú sturtar

Maðurinn

Vanþroskað tvíburafóstur fjarlægt úr heila ársgamallar stúlku

Tækni

100 milljónir hafa kosið: Hér eru hin sjö nýju undur veraldar 

Lifandi Saga

Hvenær voru fóstureyðingar gerðar frjálsar í Bandaríkjunum?

Maðurinn

Angistargenið er nú fundið

Náttúran

Glæpir borga sig

Náttúran

Af hverju límist lím ekki við innra byrði túbunnar?

Maðurinn

Vísindamenn hafa komist að rót mannvonskunnar: Fræðist um verstu hliðar ykkar

Lifandi Saga

Refsiföngum í síðari heimsstyrjöldinni fórnað 

Maðurinn

Af hverju eiga karlmenn auðveldara með að fá fullnægingu en konur?

Maðurinn

Leiðbeiningar um uppeldi: Reiðilestur veldur niðurbroti í heila

Maðurinn

Hvernig er best að fara á klósettið?

Samkynhneigður sjónvarpsleikari skáldaði upp sögur um eiginkonur

Á sjónvarpsskjánum leysti Raymond Burr hvert sakamálið á fætur öðru – í raunveruleikanum leyndi hann hins vegar sannleikanum um sjálfan sig.

Lifandi Saga

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.690 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.