Al Nakba – Hörmungarnar – kalla Palestínumenn árið 1948 vegna þess að 14. maí það ár lýstu gyðingar yfir stofnun Ísraelsríkis. Og þegar Arabaríkin gerðu árás á Ísrael daginn eftir flúðu þúsundir Palestínumanna. Þeir sáu aldrei heimaland sitt aftur.
Árið áður höfðu SÞ samþykkt áætlun um stofnun gyðingaríkis og arabaríkis í Palestínu. Ekkert Arabalandanna vildi þó samþykkja þá áætlun, svo í staðinn lýstu Gyðingar einhliða yfir stofnun Ísraelsríkis.
Á þeim tíma bjuggu í Palestínu u.þ.b. 1,4 milljónir Araba sem voru því tveir þriðju hlutar íbúanna. Nokkrir Palestínumenn höfðu þegar flúið þegar nágrannaríkin réðust á Ísrael 15. maí 1948. Þegar átökin fjöruðu út árið eftir höfðu yfir 700.000 flúið.
Ísraelar höfðu þá lagt undir sig meira en helming landsvæðisins sem SÞ höfðu skilgreint sem Palestínskt. Í Ísrael urðu aðeins eftir um 165.000 Palestínumenn.
Fyrir stríðið bjuggu 70.000 arabar í borginni Jaffa – nú Tel Aviv. Árið 1949 var fjöldinn 3.600.
Flóttamannahamfarirnar urðu meðal annars til þess að Truman Bandaríkjaforseti hótaði að afturkalla stuðning við Ísrael. Því svaraði Ben-Gurion, forsætisráðherra Ísraels þannig:
„Sjálfsbjargarviðleitni okkar er okkur mikilvægari en hlýðni við Bandaríkin“.
Árásir koma harmleiknum af stað
Þann 15. maí 1948 réðust egypskar, jórdanskar og sýrlenskar hersveitir á Ísrael. Árásin var illa skipulögð og ísraelski herinn reyndist sterkari. Kjarni ísraelska herliðsins var vígasveitin Haganah sem var vel þjálfuð og vel skipulögð.
Ísraelum tókst því að leggja undir sig hluta þeirra svæða sem SÞ höfðu tilnefnt Palestínumönnum árið 1947. Á móti hertóku jórdanskir hermenn svæðið vestan við Jórdanána (Vesturbakkann) og Austur-Jerúsalem á meðan Egyptar náðu Gaza á sitt vald.
Meðal öflugustu hersveita Ísraels var úrvalsdeild Haganah, Palmach en meðlimir þeirra sjást hér á leið í bardaga árið 1948.
Palestínumenn eru á flótta
Að sögn sagnfræðingsins Benny Morris tæmdust um 400 palestínsk þorp á tímanum fyrir og á meðan á stríðinu milli Araba og Ísraels stóð. Í hafnarborgunum Jaffa og Haifa flúðu 95 prósent arabísku íbúanna.
„Eins og allir aðrir var ég sannfærður um að ef við yrðum þar áfram væri dauðinn vís,“ útskýrði hinn 15 ára Abu Iyad en fjölskylda hans flúði Jaffa í maí 1948.
Þúsundir Palestínumanna annað hvort flúðu eða voru hraktir frá heimilum sínum í stríðinu 1948.
Flóttamenn flykkjast til Vesturbakkans
Meirihluti flóttamannanna – u.þ.b. 276.000 – flykktust til Vesturbakkans sem jórdanskir hermenn höfðu lagt undir sig. Hér var þeim komið fyrir í búðum eða hjá Palestínumönnum sem þar bjuggu. Í fyrstu stóðu Rauði krossinn og önnur alþjóðleg hjálparsamtök fyrir aðstoð við hina fjölmörgu flóttamenn.
Í maí 1950 tók hjálparstofnun Sameinuðu þjóðanna við hjálparstarfinu fyrir palestínska flóttamenn í Miðausturlöndum, UNRWA sem hún hefur staðið fyrir síðan.
Palestínsku flóttamennirnir voru vistaðir í tjaldbúðum eins og þessum nálægt Trípólí í norður Líbanon.
Palestínsk flóttabörn bíða í biðröð eftir mat í flóttamannabúðum í borginni Betlehem á Vesturbakkanum árið 1956.
Flóttamenn flæða yfir Gaza
Allt að 200.000 Palestínumenn flúðu til u.þ.b. 45 km langrar og átta km breiðrar landræmu við strönd Miðjarðarhafsins: Gaza.
Íbúafjöldi landræmunnar sem egypskir hermenn náðu á sitt vald í upphafi stríðsins árið 1948, þrefaldaðist á aðeins 10 mánuðum. Gaza varð því eitt þéttbýlasta svæði heims.
Flóttamennirnir á Gaza nutu verndar egypskra hermanna. Hér eru flóttamannabúðir nálægt bænum Khan Younis árið 1948.
100.000 flóttamenn í Líbanon
Líbanon sem hafði u.þ.b. eina milljón íbúa, tók árið 1948 á móti u.þ.b. 100.000 Palestínumönnum. Fyrir íbúa þessa litla lands varð það þung byrði, ekki síst vegna þess að flóttamennirnir ógnuðu jafnvægi milli kristinna manna og múslima í Líbanon.
Af sömu ástæðu var Palestínumönnum komið fyrir í 15 tímabundnum tjaldbúðum. Fyrst í lok fimmta áratugarins var þeim skipt út fyrir frumstæð fjölbýlishús úr steinsteypu með þök úr tini eða asbestplötum.
Stríðið milli Araba og Ísraela leiddi til þess að þúsundir Palestínumanna enduðu í flóttamannabúðum eins og þessum við Dauðahafið í Jórdaníu.
Svona mun gervigreind auðvelda þér lífið
Heilbrigði, öryggi, samskipti og flutningar eru bara fáein þeirra sviða þar sem gervigreind skiptir máli í lífi þínu í
Lesa grein
Eyðimerkurríkið veitti flóttamönnum ríkisborgararétt
Jórdanía kaus aðra nálgun á flóttamenn Palestínu en nágrannaríkin. Árið 1948 tók konungsríkið á móti u.þ.b. 100.000 palestínskum flóttamönnum.
Að auki voru tæplega 300.000 sem höfðu flúið til Vesturbakkans sem var undir stjórn Jórdaníu. Árið 1950 innlimaði Jórdanía Vesturbakkann og fjórum árum síðar var Jórdanía eina nágrannalandið sem veitti flóttamönnum ríkisborgararétt.
Einnig í Jórdaníu var flóttafólkinu komið fyrir í stórum búðum eins og þessum í Zarqa, u.þ.b. 20 km frá Amman.
Leifturstríð breytir öllu
Árið 1967 óttuðust Ísraelar árás frá arabískum nágrönnum sínum og gerðu því fyrirbyggjandi skyndiárás á Egyptaland og Sýrland. Á sex dögum tókst Ísraelsmönnum að leggja undir sig Sínaí-skagann, Gaza og hluta af Gólanhæðum. Þegar Jórdanía blandaði sér í stríðið hertóku Ísraelar einnig Vesturbakkann.
Þessi skyndisigur Ísraels þýddi að mörg hundruð þúsund Palestínumenn til viðbótar þurftu að flýja til nágrannalandanna.
Meðal landvinninga Ísraela í sexdaga stríðinu voru hinar hernaðarlega mikilvægu Gólanhæðir í Sýrlandi.
Örvæntingarfullur flótti frá Vesturbakkanum
Landvinningar Ísraela á Vesturbakkanum og Austur-Jerúsalem árið 1967 leiddu til þess að 300.000 Palestínumenn til viðbótar flúðu yfir Jórdanána til Jórdaníu.
Hins vegar urðu um 600.000 Palestínumenn eftir á Vesturbakkanum en u.þ.b. 300.000 völdu að vera áfram á Gaza. Sigurinn þýddu að Ísraelar réðu nú landi þar sem u.þ.b. 1,2 milljónir Palestínumanna bjuggu.
Palestínumenn frá Vesturbakkanum flýja til Jórdaníu yfir Allenby-brúna sem hafði skemmst í sprengjuárás.
Flóttamenn valda hörmungum í Líbanon
Ósigurinn árið 1967 þýddi að enn fleiri Palestínumenn flúðu til Líbanon. Þaðan gerðu Frelsissamtök Palestínu, PLO, skæruliðaárásir á Ísrael.
Einnig jókst spennan milli kristinna og múslima í Líbanon sem leiddi árið 1975 til blóðugrar borgarastyrjaldar sem Palestínumenn tóku einnig virkan þátt í. Næstu 15 árin var Líbanon tætt í sundur af miskunnarlausum átökum sem kostuðu yfir 150.000 mannslíf.
Borgarastyrjöldin í Líbanon varð bæði líbönum og palestínskum flóttamönnum dýrkeypt. Hér er mynd frá bardögum í Beirút árið 1976.
Palestínumenn bíða enn í búðum sínum
Í dag er fjöldi palestínskra flóttamanna u.þ.b. 5,9 milljónir. Af þeim búa u.þ.b. 1,5 milljónir í 58 opinberum flóttamannabúðum á svæðinu.
Flestir upprunalegu flóttamannanna frá 1948 eru nú látnir en afkomendur þeirra bíða enn í yfirfullum búðunum sem allir héldu að yrðu bara tímabundnar. Hjá þeim eru „Hörmungarnar“ alveg jafn raunverulegar í dag og þær voru fyrir tæpum 80 árum.