Jörðin

Skógareldar eru eins og sprengja undir losunarútreikningunum

Skógarbrunar sem engu eira og éta upp stór skógsvæði eru ekki bara afrakstur loftslagsbreytinga af mannavöldum. Þeir auka líka losun koltvísýrings. Sumarið 2021 – eitt og sér – losuðu gróðureldar í Síberíu ámóta mikinn koltvísýring og öll Norðurlönd og Benelux-löndin gera á heilu ári.

BIRT: 04/09/2021

Náttúran / Loftslagsbreytingar

Lestími: 6 mínútur

 

Kalifornía, Kanada, Tyrkland, Grikkland, Spánn og Ástralía. Á árinu 2021 hefur ekki verið neinn skortur á brennandi heitum fyrirsögnum alls staðar að úr heiminum.

 

Þessar fyrirsagnir lýsa sérstöku náttúrufyrirbrigði: Skógareldar eru algengari, ákafari og breiðast yfir stærri landsvæði en venjan hefur verið – nákvæmlega eins og varað er við í nýjustu skýrslu loftslagsráðs Sameinuðu þjóðanna.

 

Í Síberíu hafa skógareldar herjað síðan í júní og lagt í rúst ámóta stórt landsvæði og Grikkland og Danmörk til samans – meira en 16 milljónir hektara samkvæmt mati Greenpeace í Rússlandi.

 

Skógareldarnir í Síberíu eru þar með umfangsmeiri en allir aðrir skógareldar þessa árs samanlagt.

 

Þurrir skógar í Síberíu verða eldum að bráð nánast á hverju einasta ári. En í ár slær útbreiðslan öll met, þar með talið met síðasta árs í Síberíu.

 

Skógarnir verða skraufaþurrir vegna langvarandi þurrka og hita. Þannig fór hitinn í þorpinu Saskylah í 31,9 gráður í júní en það er hæsti hiti þar síðan 1936. Með þessu móti veldur hærra hitastig á hnettinum æ meira ógnvekjandi gróðureldum.

 

Hitakort af norðurskautssvæðinu 18. – 25. júní 2021, í samanburði við sama meðaltal sama tímabils á árunum 2003-2013.

 

Skógareldar skilja ekki aðeins eftir sig gríðarstór landsvæði, brunnin til ösku, heldur senda líka mikið magn koltvísýrings upp í gufuhvolfið, óþekkta stærð í því reikningsdæmi sem kallast loftslagsútreikningar.

 

Í júní 2020 losuðu skógareldar norðan heimskautsbaugs um 59 megatonn af koltvísýringi samkvæmt mati evrópsku veðurspámiðstöðvarinnar ECMWF.

 

En sumarið 2021 bárust alls um 505 megatonn af koltvísýringi frá skógareldum í Síberíu, samkvæmt mati Copernicus-gufuhvolfsvöktunarmiðstöðvarinnar, CAMS.

 

Til samanburðar var samanlögð losun Norðurlanda og Benelux-landanna nærri 430 megatonn árið 2019.

 

Skógareldar losa gríðarlegt magn koltvísýrings sem eykur enn á þau gróðurhúsaáhrif sem þó eru nógu slæm fyrir.

 

Ný rannsókn á Amazon-svæðinu leiddi í ljós að CO2-losun frá skógarbrunum í þessum „lungum hnattarins“ var þrefalt meiri árið 2020 en öll önnur tré í þessum regnskógum náðu að binda.

 

Með öðrum orðum: Skógarnir eru farnir að losa meiri koltvísýring en þeir ná að binda með ljóstillífun sinni. Skógareldarnir skildu meira að segja eftir sig ámóta mikið af CO2 í gufuhvolfinu á einu ári og Japan – sem er í fimmta sæti yfir þau ríki sem losa mest.

 

Skógarnir ættu að vera meðal mikilvirkustu bindingarafla heimsins en þessi aukna losun frá skógareldum eykur enn á gróðurhúsaáhrifin sem svo aftur valda meiri skógareldum. Þessi vítahringur mun óhjákvæmilega hafa hryllileg áhrif.

 

Einkum eru það þó skógarsvæði á norðurhveli jarðar sem eru viðkvæm og varnarlaus gagnvart skógareldum. Þegar sótagnir úr reyknum falla niður á ís og snjó, draga þessi hvítu svæði í sig meiri hitaorku. Það veldur því að snjór og ís bráðnar og hækkar þannig hitastigið enn meira, segja sérfræðingar alþjóðaveðurfræðistofnunarinnar WMO.

 

Þess vegna brenna „kaldir“ skógar

Það virðist mótsagnakennt að ógn geti stafað af skógareldum norðan heimskautsbaugs.

 

En það voru ekki færri en 400 skógareldar sem komu upp í Alaska á fyrri hluta ársins 2019 og í Síberíu brunnu 17 milljón hektarar skóglendis í júní og júlí sama ár, segir fréttaveitan Bloomberg.

 

Niðurstaða rannsóknar árið 2013 var sú að svipuð þróun hefði ekki orðið norðan heimskautsbaugs síðustu 10.000 árin – og af eðlilegum ástæðum náði rannsóknin ekki til nýlegra og langvarandi skógarelda á svæðinu.

 

Síðustu tvö ár hafa bæði verið metár, bæði varðandi skógarelda og hátt hitastig.

 

 

Skógareldar á annars köldum svæðum verða yfirleitt á sumartímabilinu frá maí og fram í október.

 

Í júní 2020 mældist 38 stiga hiti í Verkhoyansk í Síberíu en það er nyrsti staður þar sem svo hár hiti hefur mælst. Að meðaltali var lofthiti fimm gráðum hærri frá apríl fram í júní í Síberíu en meðaltalshitinn á árabilinu 1981-2010.

 

Á heimsvísu hefur meðalhitinn á jörðinni hækkað um ríflega eina gráðu frá upphafi 20. aldar og í nýjustu skýrslu loftslagsráðs Sameinuðu þjóðanna er því slegið alveg föstu að þessi hlýnun sé að stærstum hluta af mannavöldum.

 

Og þessi hlýnun af mannavöldum veldur því nú að skógar sem annars ættu að vera rakir og frjósamir, standa sums staðar þurrir eins og kjörinn eldiviður.

 

Oft kvikna skógareldar út frá grillstæðum eða litlu báli sem fólk kveikir á náttstað en sígarettustubbar eru líka algeng orsök gróðurelda og stundum þarf ekki annað en rusl sem fleygt er á víðavangi, t.d. málmhluti sem endurspegla sólarljósið til að valda íkveikju í þurrum gróðri. Og svo gerist það líka að fólk kveiki viljandi í gróðri.

 

Þrennt þarf í hina hættulegu blöndu

Eldfimt efni, hiti og súrefni. Þetta þrennt skapar hinn svonefnda brunaþríhyrning. Vanti eitthvað eitt af þessu þrennu getur enginn eldur kviknað. En sé þetta allt til staðar og jafnvel mikið af því, þá getur verið hætta á skógareldum.

 

Alveg náttúrulegur skógareldur er sjaldgæfur og oftast er það elding sem veldur honum.

 

Aftur á móti stafa 84% af skógareldum af mannavöldum, ýmist beint eða óbeint. Þetta eru niðurstöður rannsóknar hjá Colorado-háskóla 2017 en rannsóknin náði til allra skógarelda í Bandaríkjunum á árabilinu 1992-2012.

 

 

 

Birt 04.09.2021

 

 

 

MICHAEL LEANDER

 

 

Náttúran

Bakteríur örva ilminn af sumarregni

Náttúran

6 atriði sem þú ættir að vita um skeggskottu: Gráðugur ættingi silfurskottunnar gæti brátt hertekið heimili þitt

Tækni

Lúxus eftir dómsdag: Lítum á skýli milljarðamæringanna

Menning og saga

Indiana Jones raunveruleikans leitaði að sáttmálsörkinni

Náttúran

Átvögl sjávarins geta kælt loftslagið

Lifandi Saga

Í bók frá miðöldum leyndist óþekkt portrett af Michelangelo

Tækni

Edison gegn Tesla: Meistarar rafmagnsins hötuðust

Maðurinn

7 magnaðar staðreyndir um augu þín

Tækni

Minnislisti nördanna: Búnaður

Tækni

Nú fá róbótar siðferðilegan áttavita

Heilsa

Ný tækni vekur latar sáðfrumur

Jörðin

Glóandi sprengingar skapa hljóðhöggbylgjur

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með rúmlega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.790 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Viltu lesa greinina?

Fáðu aðgang að visindi.is

Ókeypis í 2 vikur!

Eftir það kostar eingöngu 1.790 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Núverandi áskrifendur að tímaritinu fá að sjálfsögðu ókeypis aðgang að vefnum og þurfa bara að virkja aðgang sinn hér.

Ef þú ert þegar áskrifandi að visindi.is