Náttúran

Af hveru eru landdýrin nú smávaxnari en áður?

Hvernig stendur á því að landdýrin - og þá ekki bara risaeðlurnar - voru mun stórvaxnari á forsögulegum tíma?

BIRT: 04/11/2014

Í hópi forneðlanna, sem dóu út fyrir 65 milljónum ára, voru margar risavaxnar tegundir á landi. En mörg önnur dýr voru þá einnig mun stórvaxnari en núlifandi afkomendur þeirra eða ættingjar.

 

Hér má t.d. nefna risaletidýrið, Megatherium, sem gat orðið sex metra langt og rölti um graslendi í Suður-Ameríku allt þar til fyrir um 11.000 árum, eða risabjörninn, Arctodus simus, sem var allt upp í tonn að þyngd og þar með stærsta ránspendýr sem lifað hefur á þurrlendi.

 

Af krókódílakyni má nefna Deinosuchus, eða “gnarkrókódílinn” sem uppi var samtímis risaeðlunum. Hann varð 11 metra langur og hauskúpan ein var allt að 2 metrar.

 

Dýrafræðingar tala um “gígantisma” eða “tröllatíma” þegar sumar tegundir dýra ná miklu meiri stærð en annars er venjulegt.

 

Ekki er vitað með neinni vissu hvers vegna sumar tegundir fyllast slíkri vaxtarþörf við sérstakar aðstæður en stækkun getur t.d. verið tilraun tegundarinnar til að vaxa rándýrum yfir höfuð.

 

T.d. eru fílar svo stórir að einungis fílskálfar eða mjög veikburða fullorðin dýr eru í hættu fyrir öflugum rándýrum á borð við ljón.

 

Jurtaætur geta þó því aðeins náð svo tröllvaxinni stærð að þau lifi á svæði þar sem nóg er til af plöntufæði. Þótt mjög stórar tegundir hafi vissulega hagnað af líkamsburðum sínum eru þær á hinn bóginn afar viðkvæmar fyrir breytingum í umhverfi sínu.

 

Ef gróður minnkar á svæðinu dregur stórlega úr möguleikum þeirra til að lifa af. Stór rándýr þurfa líka stórvaxna bráð, því það krefst of mikillar orku að elta uppi nægilega mörg smádýr. Ef stórir grasbítar deyja út, hverfa því stóru rándýrin í kjölfarið.

 

Í lok síðasta ísaldarskeiðs, fyrir 10 – 12 þúsund árum dóu út margar tegundir stórra dýra, þeirra á meðal loðfílar, risahirtir og risaletidýr. Margir dýrafræðingar telja að loftslagsbreytingar og veiðar manna hafi í sameiningu valdið þessari útrýmingu tegunda.

 

Náttúran

Bakteríur örva ilminn af sumarregni

Jól

Hver er uppruni jólanna?

Alheimurinn

Fjórar óskiljanlegar FFH-kenningar

Alheimurinn

Úr hverju er alheimur?

Heilsa

Sérstakar svefnvenjur geta aukið hættuna á hjartasjúkdómum um 26 prósent

Náttúran

Bessadýr: Harðgerðustu lífverur Jarðar

Maðurinn

Þess vegna er óreiða góð fyrir sköpunargáfu þína

Lifandi Saga

Gallerí: Baráttan við náttúruöflin

Lifandi Saga

Miðaldir voru tími svikahrappanna: Sérfróðir í svikum og prettum 

Lifandi Saga

Hversu margir bjuggu í Ameríku þegar Kólumbus bar að garði?

Lifandi Saga

Öll von slokknaði í fangelsum 19. aldarinnar

Maðurinn

Streita veldur ofþyngd

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með rúmlega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.790 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.