Um tvær milljónir manna búa í tíundu stærstu borg Lýðstjórnarlýðveldisins Kongó – Goma – en borgin liggur við Kivu-vatn – við rætur hins 3470 metra háa eldfjalls Nyiragongo.
Laugardaginn 22. maí árið 2021 voru heimamenn minntir rækilega á að eldfjallið býður upp á meira en bara gott útsýni og næringarríkt ræktarland. Frá hliðum eldfjallsins rann hraun og skildi eftir sig slóð eyðileggingar og dauða – en samkvæmt UNICEF flúðu um 8000 Kongóbúar til nágrannaríkisins Rúanda.
Goma er aðeins 13-18 km frá hinu virka eldfjalli Nyiragongo.
Þarna hafa áður orðið gríðarlega hamfarir og þetta gos er áminning um hvað gæti gerst á þessum slóðum.
Hamförum afstýrt
Hraunstraumurinn frá Nyiragongo rann það hægt að íbúar Goma gátu flúið – jafnvel fótgangandi. Margir flúðu yfir landamærin til Rúanda en allt að 25.000 flúðu til norðurs og vesturs.
Nyiragongo er sem skapað fyrir hamfarir
Eldfjöll nálægt byggð eru að sjálfsögðu alltaf hættuleg, en þrjár jarðfræðilegar skýringar gera Nyiragongo að sérlega hættulegum nágranna.
Þunnfljótandi hraun rennur hraðar
Eldfjöll eins og Nyiragongo eru oftast full af þykkri kviku sem skapar sprengigos. En hraun Nyiragongo eru einstaklega þunnfljótandi, í því eru ýmsar bergtegundir, en lítið hlutfall af kvarsi, sem gefur hrauninu þykkt eða seigju. Þunnfljótandi hraun nær auðveldlega miklum hraða.
Háttliggjandi lón eykur hraðann
Efst í Nyiragongo er tveggja kílómetra breiður gígur þar sem um áratugaskeið hefur verið stærsta kraumandi hrauntjörn í heimi fyllt bráðnum bergmassa. Engin önnur eldstöð er með gíg efst á svo bröttu fjalli. Ef það fer að gjósa rennur þunnfljótandi hraunið á allt að 95 km / klst.
Neðanjarðarvirkni rífur jarðskorpuna
Meginlandsfleki Afríku rifnar í sundur á svæðinu við Nyiragongo. Jarðskorpuhreyfingarnar koma af stað jarðskjálftum sem geta orskakað sprungur og eldgos. Einnig er talið að eldvirknin sé á svokölluðum heitum reit – svæði inni í möttli jarðarinnar sem er mun heitara en venjulega.
Hinn 23. maí árið 2021 breyttist átt hraunrennslisins og Goma slapp að mestu.
MYNDSKEIÐ: Fylgstu með hraunrennsli loka vegum og eyðileggja þorp
Þó svo að 17 þorp hafi lent undir hrauni og 32 hafi látist, þá hafa íbúarnir sloppið betur en oft áður.
Árið 2002 rann hraun frá Nyiragongo í gegnum Goma og eyðilagði um 40 prósent húsa og að minnsta kosti 120.000 manns misstu heimilin sín. Að minnsta kosti 250 létust.
Svipað eldgos varð árið 1977 sem kostaði 2.000 manns lífið.
Óvissa um framhaldið
Hægt er að spá að einhverju leiti fyrir um eldgos með hjálp jarðskjálftamæla og eftirliti með þrýstingi og gastegundum.
En yfirvöld hafa alls ekki haft nægjanlegt eftirlit við eldfjallið síðustu sjö mánuðina eftir að Alþjóðabankinn hætti stuðningi sínum við Goma eldfjallarannsóknarstöðina vegna gruns um spillingu.
10. maí gaf rannsóknarstöðin þó út viðvörun um vaxandi skjálftavirkni í kjölfar fyrri viðvarana um að hraunvatnið í eldfjallinu væri að væri að aukast.
Gervihnattamyndin sýnir hraunrennslið (rautt) í átt að Goma neðst. Á undraverðan hátt stöðvaðist hraunflæðið rétt fyrir utan borgina.
Í rannsókn frá árinu 2020 skoðuðu jarðfræðingar þróun eldgígsins á undanförnum árum samanborið við þá þróun sem leiddi til eldgossanna tveggja 2002 og 1977. Með hliðsjón af þessu spáðu vísindamennirnir því að Nyiragongo myndi gjósa einhvern tímann á milli mars 2024 og nóvember 2027.
En jafnvel þó tímasetningin hafi ekki staðist er ekki víst að við höfum heyrt það síðasta frá Nyiragongo að þessu sinni.
Samkvæmt heimildum er gígurinn efst í eldfjallinu þegar orðinn barmafullur. Og þann 25. maí reið jarðskjálfti að stærð 5,3 yfir í nágrannaríkinu Rúanda. Jarðskjálftar hafa enn áhrif á svæðið, sem heimildir telja að geti valdið nýju eldgosi.
