Lifandi Saga

Hvaðan koma Bedúínarnir? 

Enginn getur lifað af í eyðimörkinni – fyrir utan bedúínana. Í mörg þúsund ár hefur þessi þrautseigi þjóðflokkur þraukað í eyðimörkinni, þar til ný löggjöf neyddi þá til að breyta lifnaðarháttum sínum.

BIRT: 10/01/2024

Bedúínar eru hirðingjar sem hafa lifað flökkulífi á einhverjum þurrustu og hrjóstugustu svæðum Mið-Austurlanda. 

 

Forfeður þeirra stunduðu landbúnað og dýrahald á steppunum, þar sem nú er Sýrland svo snemma sem 6000 árum f.Kr. Það var þó fyrst á síðasta árþúsundinu fyrir f.Kr. sem bedúínar tóku að safnast saman í skipulegri ættbálka. 

 

Jafnframt tóku þeir að innheimta skatt af þeim fjölmörgu verslunarvörum sem kaupmenn fluttu um svæði þeirra. Á móti hjálpuðu bedúínar kaupmannalestum við að komast yfir eyðimerkur á öruggan máta. 

Bedúínar voru sem skapaðir fyrir erfitt líf í eyðimörkinni

Í mörg þúsund ár hafa bedúínar lagað sig að aðstæðum sem margir myndu telja óbærilegar. Farsæld þeirra fólst í búfénaði, skáldskap og ránsferðum. 

Dýrin tryggðu líf þeirra 

Kjöt, mjólk og ull frá geitum, kameldýrum og sauðfénaði skipti sköpum fyrir líf bedúína í eyðimörkinni. Einkum voru kameldýrin í hávegum höfð hjá bedúínum sem kölluðu dýrið „gjöfina frá guði“. Dýrin voru mikilvægur farkostur í torfærum eyðimörkunum og eins mátti éta þau þegar neyðin var hvað mest. Kameldýra-veðhlaup við brúðkaup og hátíðir átti auk þess sinn þátt í að tengja bedúínana saman. 

Skáldskapur varðveitti fortíðina

Munnleg geymd skáldskapar var mikilvægasta list bedúína og þeir lögðu ríka áherslu á að varðveita vísdóminn sem fólst í ljóðum þeirra. Auk þess að vera listgrein voru ljóðin einnig nýtt til að flytja þekkingu til nýrri kynslóða en flestir voru þeir ólæsir. Ljóðin gátu m.a. greint frá helstu afrekum forfeðranna en einnig var að finna í þeim siðaboðskap til að tryggja dyggðugt líferni. 

Bedúínar rændu alla 

Ránsferðir á kaupmannalestir og aðra ættbálka var ríkur þáttur í menningu bedúína. Bedúínar beittu oft skyndiárásum á verslunarleiðangra kaupmanna, enda forðuðust þeir af öllum mætti að lenda í átökum við stóra heri. Einkum sóttust þeir eftir búfénaði. 

„Starf okkar felst í að ráðast á óvini okkar, á nágranna okkar og jafnvel eigin bræður“, ritaði bedúínska ljóðskáldið al-Kutami. 

Bedúínar settust að í öllum eyðimörkunum

Á næstu öldum og árþúsundum dreifðust bedúínarnir – og stórar hjarðir þeirra af geitum og kameldýrum – til nær allra eyðimerkursvæða í Mið-Austurlöndum og Norður-Afríku. Á svæðum þar sem aðrir þjóðflokkar gátu ekki lifað af. 

 

Þessir harðskeyttu bedúínar voru hins vegar meistarar í að ná sem mestu út úr afar takmörkuðum auðlindum eyðimerkurinnar og stundum bættu þeir sér upp skort á aðföngum með því að ræna kaupmannalestir eða aðra ættbálka. 

Flestir bedúínar hættu hefðbundnum lifnaðarháttum sínum á 19. og 20. öld.

Þetta flökkulíf bedúínanna var þó þyrnir í augum valdhafa Mið-Austurlanda sem áttu erfitt með að hafa stjórn á hirðingjunum og heimta skatt af þeim.

 

Á 19. öld innleiddu Ósmanar sem réðu þá ríkjum í Mið-Austurlöndum, nýja löggjöf. Þessi nýja löggjöf fól í sér flutning framandi þjóðflokka til eyðimerkursvæða og þvingaði á sama tíma marga bedúína til að taka upp fasta búsetu. 

 

Síðan hafa stöðugt fleiri gefist upp á hefðbundnu lífi bedúína og frá því upp úr 1950 lifa nú langflestir bedúínar í stórborgum Mið-Austurlanda. Þar leitast þeir ennþá við að halda í hefðir forfeðra sinna, m.a. með menningarhátíðum og skemmtiferðum út í eyðimerkur. 

HÖFUNDUR: EMRAH SÜTCÜ

© Yale Center for British Art. © Public Domain. © Mariam Hotel. © Library of Congress.

Náttúran

Krabbar hafa farið sömu ferðina 17 sinnum

Maðurinn

Er veganmatur óhollur börnum?

Maðurinn

Er veganmatur óhollur börnum?

Náttúran

Risaeðlubeinagrind seld fyrir meira en sex milljarða króna á uppboði.

Náttúran

Risaeðlubeinagrind seld fyrir meira en sex milljarða króna á uppboði.

Lifandi Saga

Ísraelski vígamaðurinn: Vill lifa í friði með Palestínumönnum

Maðurinn

Er hægt að verða gráhærður á einni nóttu?

Heilsa

Hrotur geta verið vísbending um hjartasjúkdóm: Einn hópur er í sérstakri áhættu

NÝJASTA NÝTT

Maðurinn

Er hægt að verða sólbrúnn í skugga?

Maðurinn

Gerið það sama og þúsundir gera á samfélagsmiðlum: Verið þakklát og lifið lengur

Maðurinn

Þannig getum við nýtt drauma okkar

Heilsa

Kostir þess að vera nátthrafn

Jörðin

Jörðin eftir manninn

Maðurinn

Bakteríur leysa vind í munni okkar

Lifandi Saga

Hvað átti sér stað við Wounded Knee árið 1973?

Maðurinn

Geta matvörur varið húðina gegn útfjólubláum geislum sólar?

Spurningar og svör

Hvað á eiginlega að gera við kjarnorkuverið í Tjernobyl?

Maðurinn

Myndir af einangruðum ættflokki sýna mannlegan harmleik, samkvæmt verndarsamtökum

Maðurinn

Er hægt að verða sólbrúnn í skugga?

Maðurinn

Gerið það sama og þúsundir gera á samfélagsmiðlum: Verið þakklát og lifið lengur

Maðurinn

Þannig getum við nýtt drauma okkar

Heilsa

Kostir þess að vera nátthrafn

Jörðin

Jörðin eftir manninn

Maðurinn

Bakteríur leysa vind í munni okkar

Lifandi Saga

Hvað átti sér stað við Wounded Knee árið 1973?

Maðurinn

Geta matvörur varið húðina gegn útfjólubláum geislum sólar?

Spurningar og svör

Hvað á eiginlega að gera við kjarnorkuverið í Tjernobyl?

Maðurinn

Myndir af einangruðum ættflokki sýna mannlegan harmleik, samkvæmt verndarsamtökum

Fáðu aðgang að vÍSINDI.IS

Ókeypis í 2 vikur!

 

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

 

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Jörðin

99 stórborgir eru að sökkva

Jörðin

99 stórborgir eru að sökkva

Maðurinn

Munnvatnið er fullt af eitri

Maðurinn

Munnvatnið er fullt af eitri

Maðurinn

Gæludýr koma í veg fyrir offitu og ofnæmi meðal barna

Náttúran

Hvernig bárust kettir til Ameríku?

Heilsa

Er mikið um kyrrsetu hjá þér í vinnunni? Þá getur kaffi lengt líf þitt samkvæmt stórri rannsókn.

Heilsa

Lækning gegn útbreiddum meltingartruflunum finnst í flestum eldhúsum.

Vinsælast

1

Maðurinn

Bakteríur leysa vind í munni okkar

2

Maðurinn

Myndir af einangruðum ættflokki sýna mannlegan harmleik, samkvæmt verndarsamtökum

3

Maðurinn

Geta matvörur varið húðina gegn útfjólubláum geislum sólar?

4

Jörðin

Jörðin eftir manninn

5

Spurningar og svör

Hvað á eiginlega að gera við kjarnorkuverið í Tjernobyl?

6

Heilsa

Kostir þess að vera nátthrafn

1

Maðurinn

Bakteríur leysa vind í munni okkar

2

Maðurinn

Geta matvörur varið húðina gegn útfjólubláum geislum sólar?

3

Jörðin

Jörðin eftir manninn

4

Heilsa

Kostir þess að vera nátthrafn

5

Lifandi Saga

Hvað átti sér stað við Wounded Knee árið 1973?

6

Maðurinn

Gerið það sama og þúsundir gera á samfélagsmiðlum: Verið þakklát og lifið lengur

Heilsa

Læknar hafa grætt heilt auga í mann

Maðurinn

Nú geta vísindamenn ráðskast með drauma okkar

Tækni

140.000 veirutegundir hafa fundist í þarmaflórunni

Maðurinn

Kornabörn þekkja móðurmálið sitt

Læknisfræði

Hvers vegna fáum við ofnæmi?

Maðurinn

Lamaður maður gengur fyrir eigin hugarafli

Lifandi Saga

Dans indíána orsakaði blóðbaðið við Wounded Knee

Heilsa

Rannsókn: Tæp skeiðfylli af þessari fitutegund daglega dregur úr hættu á heilabilun

Maðurinn

Er hollt að gefa blóð?

Tækni

Vandamál sem gat orðið aðkallandi

Maðurinn

Efnaskiptin eru stöðug frá 20 til 60 ára aldurs

Maðurinn

Er siðblindingi á vinnustaðnum þínum?

Er hægt að verða sólbrúnn í skugga?

Er sólarvörn yfirhöfuð nauðsynleg ef dvalið er í skugga mestallan daginn?

Maðurinn

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.690 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.