Geimferðir eru líkamanum erfiðar og bitna m.a. harkalega á vöðvum, hjarta og ónæmiskerfi.
En nú telja vísindamenn hjá bandarísku stofnuninni Weill Cornell Medicine að kvenlíkaminn standist álagið talsvert betur en líkami karlmanns. Þetta er niðurstaða lítillar rannsóknar á geimförum af báðum kynjum.
Þessir geimfarar voru á braut um jörðu í þrjá daga í Inspiration4-verkefni SpaceX árið 2021.
Endurheimt fljótari
Vísindamennirnir rannsökuðu blóð-, munnvatns- og húðsýni úr geimförunum allt niður á sameindastig. Sýnin voru tekin fyrir geimferð, úti í geimnum og eftir heimkomu.
Vísindamennirnir báru niðurstöðurnar saman við svipuð gögn frá alls 64 öðrum geimförum, jafnmörgum körlum og konum.
Tilgangurinn var að athuga hvort líkamar karla og kvenna brygðust misjafnlega við langvarandi þyngdarleysi og geimgeislun – og þá á hvern hátt.
Niðurstöðurnar sýndu verulegar breytingar á frumum og ónæmiskerfi allra geimfaranna en það reynist alveg skýr munur á konum og körlum.
„Í öllum mælingum virtust geimferðir hafa meiri áhrif á karla en konur og varðandi allar frumugerðir,“ útskýrir Christopher Mason prófessor og stjórnandi rannsóknarinnar í fréttatilkynningu.
Sköddun vegna þyngdarleysis
1. Ónæmiskerfið veiklast
Langdvalir í geimnum brjóta niður ónæmiskerfið og skaðlausar bakteríur geta skyndilega orðið geimförunum skaðlegar.
2. Beinin rýrna
Án mótvægisaðgerða dregur þyngdarleysi úr fyllingu beina um 1-2% á mánuði og það eykur hættuna á beinbrotum.
3. Blóðþrýstingur lækkar
Blóðþrýstingur geimfara lækkar á langri vist í geimnum og þeir fara líka að þjást af blóðskorti sem veldur svima.
4. Vöðvarnir rýrna
Í geimferðum geta vöðvarnir rýrnað um allt að 40%. Einkum bitnar þetta á fótavöðvum. Komnir til jarðar geta geimfarar átt erfitt með að standa og ganga.
5. Samhæfingin brestur
Geimfarar finna fyrir því að samhæfing sjónar og hreyfinga minnkar.
6. Hjartað slær ójafnt
Taktur hjartans raskast og dæligeta þess minnkar.
Á sameindasviðinu virtist kvenlíkaminn verða fyrir minni truflunum og það tók konurnar líka styttri tíma að ná sér að fullu eftir þessa þriggja daga geimferð.
Það ber þó að undirstrika að þessi rannsókn náði aðeins til fárra einstaklinga og þess vegna þarf fleiri greiningar á heilbrigði bæði karlkyns og kvenkyns geimfara áður en unnt verður að slá nokkru föstu.
Meðganga ástæðan?
Það er óljóst hvers vegna konur ættu að hafa meira mótstöðuafl varðandi geimferðir en karlar.
Vísindamönnunum kemur þó til hugar að skýringa kynni að mega leita í þeim kröfum sem meðganga gerir til kvenlíkamans sem þess vegna gæti staðist álagið betur.
Sköddun vegna geimgeislunar
1. Geislun veldur ógleði
Verði geimfarið fyrir mikilli geislun frá sólgosi geta þeir fengið alvarlega geislaveiki sem veldur ógleði og svima.
2. Sáðgæði minnka
Músatilraunir hafa sýnt að fjöldi sáðfruma minnkaði um 90% eftir 91 dag í geimnum.
3. Krabbahætta eykst
Ferð til Mars og heim aftur er talin munu auka hættu á krabbameini um 3%.
„Ástæðan kynni að vera sú að kvenlíkaminn er gerður til að bera og fæða börn og líkami konu þess vegna þolnari gagnvart álagi,“ segir Mason.
Enn hafa einungis innan við 700 manns farið út í geiminn og því ógerlegt að fá stórt úrtak til rannsókna á heilbrigði geimfara.
En standist þessar niðurstöður tímans tönn kynnu þær að reynast mikilvægar við val á áhöfnum fyrir geimferðir framtíðarinnar, segja bandarísku vísindamennirnir.
