Í febrúar 2021 rúllaði Marsjeppi NASA, Perseverance fyrstu metrana áleiðis niður í 45 km breiðan Jezero-gíginn á Mars.
Starfið gat hafist: Jeppanum var ætlað að leita að ummerkjum lífs á Mars.
Þetta sex hjóla farartæki er enn á ferð og segja má að eins konar vinningur hafi komið í hús fyrir skömmu.
Djúpt undir rauðleitu yfirborðinu fundust skýr merki þess að vatn hafi eitt sinn verið í Jezero-gígnum sem nú er alveg skraufa þurr.
Afhjúpar leifar af stöðuvatni
Radarinn RIMFAX gerir kleift að lýsa niður á 10 metra dýpi undir yfirborðinu. Tækið sendir röntgengeisla niður á mismunandi dýpi með 10 cm millibili og greinir endurvarpið.
Úr því les radarinn samsetningu jarðlaga. Í Jezero-gígnum fundust greinileg setlög.
Setlög eru samsett úr margvíslegum steinefnum, leifum lífrænna efna og fleiri efnum sem setjast í lög. Úr þeim má svo löngu síðar greina t.d. loftslag á tilteknu tímabili.
Fylgstu með Perseverance í ökuferð um Jezero-gíginn
Setlögin í Jezero-gígnum segja vísindamennirnir stafa af því að gígurinn hafi eitt sinn verið fullur af vatni og líklegast myndað stórt stöðuvatn.
Þeir álíta að stöðuvatnið hafi minnkað á löngum tíma og jarðvegsrof orðið ofan lækkandi vatnsborðs og þessi veðrun hafi skapað núverandi yfirborð á gígbotninum.
Hin blauta pláneta frostþurrkuð
Þótt vatn hafi nokkrum sinnum komist aftur upp á yfirborð Mars varð rauða plánetan að lokum ísköld eyðimörk. Plánetan gat ekki viðhaldið hlýju andrúmslofti, sem er forsenda fljótandi vatns.
1. Eldgos gerðu vatnið fljótandi
Í frumbernsku plánetunnar fylltu eldgos lofthjúpinn af CO2, sem hélt inni sólarhitanum og þar með vatninu. Stórir hlutar yfirborðsins voru huldir af ám, vötnum og sjó.
2. Árekstrar smástirna þynntu út lofthjúpinn
Fyrir 3,9 milljörðum ára varð Mars fyrir sprengjuregni smástirna sem feykti CO2 út í geim. Sólvindurinn blés einnig CO2 af plánetunni.
3. Fljótandi vatn breyttist í gufu
Þynning lofthjúpsins leiddi til þess að plánetan varð smám saman frostþurrkuð. Mest af vatninu gufaði að lokum út í geiminn.
4. Vatnsbirgðir hafa varðveist undir ísnum
Í dag eru báðir pólar Mars þaktir íshellum. Talið er að ísinn á Mars hafi myndast vegna ferla í andrúmsloftinu. Á reikistjörnunni eru hitabreytingar og þegar kaldara er getur vatnsgufa í andrúmsloftinu frosið á yfirborðinu.
Þetta þykir sérstæð uppgötvun sem sannar endanlega að vatn hafi vissulega verið á Mars og þá m.a. einmitt í þessum gíg.
„Radarmyndirnar sýna að setlögin eru reglubundin og lárétt, rétt eins og setlög hér á jörð,“ segir David Paige prófessor í geimvísindum og plánetujarðfræði við Kaliforníuháskóla og aðalhöfundur skýrslu um mælingarnar í fréttatilkynningu.
Niðurstöðurnar styðja þannig þá kenningu sem NASA-vísindamenn hafa aðhyllst lengi – að þessi þurra eyðimerkurpláneta hafi eitt sinn verið hlý og votlend og mögulega lífvænleg.
Perseverance safnar nú sýnum úr Jezero-gígnum eins hratt og tæknin leyfir.
Síðar meir á að senda þessi sýni til jarðar þar sem vísindamennirnir gera sér vonir um að finna ummerki um líf í jarðvegs- og bergsýnum úr gígnum.
