Náttúran

Skynja dýr yfirvofandi náttúruhamfarir?

Ég hef oft heyrt af því að dýr finni á sér að t.d. eldgos eða jarðskjálfti sé á næsta leiti. Er þetta hjátrú eða skynja dýr eitthvað meira en mannfólkið – og hvernig skynja þau þá hættuna?

BIRT: 01/05/2024

Fyrir meira en 3.000 árum voru lærðir menn í Kína sannfærðir um að dýr sæju fyrir yfirvofandi náttúruhamfarir.

 

Með því að fylgjast náið með atferli bæði villtra og taminna dýra – jafnt fiska, skriðdýra, fugla og spendýra – töldu þessir lærðu menn sig geta fengið viðvaranir um jarðskjálfta eða eldgos mörgum klukkutímum, dögum eða jafnvel vikum fyrir atburðinn.

 

Þegar eldfjallið Etna á Sikiley gaus allmörgum sinnum 2012-2014 og jarðskjálftar urðu um miðbik Ítalíu 2016 og 2017, tókst vísindamönnum að sýna fram á að dýr sýndu viðbrögð á síðustu klukkustundunum fyrir atburðina.

 

M.a. forðuðu geitur og sauðkindur sér niður úr hlíðum Etnu áður en gosin hófust.

 

Þessar skepnur færðu sig á svæði með hávöxnum gróðri – sem einmitt er til marks um að svæðið verði sjaldan fyrir hraunstraumum. Niðurstaða vísindamannanna varð sú að dýrin skynji yfirvofandi hamfarir með 4-6 klukkutíma fyrirvara.

 

⇒Dýrin skynja hamfarirnar fyrirfram

Eldgosum og jarðskjálftum fylgja oft ákveðnar viðvaranir, svo sem hitabreytingar, smáskjálftar eða gasuppstreymi. Næm skynfæri sumra dýra virðast greina þetta betur en bestu mælitæki.

1
Fuglar greina breytingar í segulsviði
Þegar berg verður fyrir auknum þrýstingi fyrir jarðskjálfta, leiðir það til nokkurra breytinga í segulsviði. Fuglar nota segulsviðið til að rata og greina slíkar breytingar og geta brugðist við þeim.
2
Dýr skynja gas og skjálfta
Þegar jarðskjálfti eða eldgos er í uppsiglingu breytist undirlagið. Þökk sé næmum skilningarvitum sínum geta dýr skynjað breytingarnar og hlaupið í burtu áður en hamfarir eiga sér stað.
3
Fiskar leita  frá gasi
Áður en eldgos hefst getur gas tekið að streyma til yfirborðsins. Fiskar og fleiri vatnadýr leita því upp í yfirborðið þegar eldgos nálgast.
4
Maurar finna hitabreytingu
Þegar hraunkvika nálgast yfirborðið breytist hitastig á yfirborðinu. Í mauraþúfum ríkir ákveðið hitastig og maurarnir skynja strax að hætta er á ferðum.
5
Slöngur finna smáskjálfta
Örlitlir skjálftar eru oft fyrirboði stærri skjálfta eða eldgosa. Slöngur eru mjög næmar fyrir titringi og finna því strax lítils háttar skjálftavirkni.
6
Kindur leita burt frá yfirvofandi gosi
Vísindamenn hafa séð að sauðkindur yfirgefa hlíðar eldfjalls löngu áður en gosið hefst.

HÖFUNDUR: Ritstjórn

Shutterstock

Náttúran

Bakteríur örva ilminn af sumarregni

Jól

Hver er uppruni jólanna?

Alheimurinn

Fjórar óskiljanlegar FFH-kenningar

Alheimurinn

Úr hverju er alheimur?

Heilsa

Sérstakar svefnvenjur geta aukið hættuna á hjartasjúkdómum um 26 prósent

Náttúran

Bessadýr: Harðgerðustu lífverur Jarðar

Maðurinn

Þess vegna er óreiða góð fyrir sköpunargáfu þína

Lifandi Saga

Gallerí: Baráttan við náttúruöflin

Lifandi Saga

Miðaldir voru tími svikahrappanna: Sérfróðir í svikum og prettum 

Lifandi Saga

Hversu margir bjuggu í Ameríku þegar Kólumbus bar að garði?

Lifandi Saga

Öll von slokknaði í fangelsum 19. aldarinnar

Maðurinn

Streita veldur ofþyngd

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með rúmlega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.790 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.