Facebook skaðar andlega heilsu – Facebook heldur viðhorfum þínum í bergmálshelli – Facebook er ávanabindandi
FACEBOOK SKAÐAR ANDLEGA HEILSU
Ótal sálfræðirannsóknir hafa sýnt að samfélagsmiðlar á borð við Facebook og systurmiðilinn Instagram hafa áhrif á geðheilsuna.
Sé Facebook skoðuð ein og sér sýnir þriggja ára gömul spurningakönnun frá Harvard að t.d. 1% fjölgun stöðuuppfærslna og læk-þumla hjá öðrum hefur í för með sér 5-8% versnun á andlegri líðan.
Samanburðargreining á 50 rannsóknum hefur m.a. sýnt fjölgun þunglyndistilfella hjá fólki sem:
* … eyðir miklum tíma á samfélagsmiðlum
* … skoðar samfélagsmiðla oft
Ein umfangsmesta rannsókn sinnar tegundar sýnir að 1.500 Bandríkjamenn hresstust dálítið við að yfirgefa Facebook í einn mánuð. Áhrifin voru mest í yngsta aldurshópnum.
Um tíundi hver valdi að halda áfram á Facebook eftir að rannsókninni lauk.
Myndband: Facebook rænir gleðinni úr hversdagslífinu
Önnur rannsókn bendir til að Facebookflettingar auki hættuna á þeirri tilfinningu að missa af einhverju. Þessi ummerki sjást ekki í tengslum við Snapchat.
Þriðja rannsóknin kortlagði hvernig kvíði notenda jókst í takti við þann tíma sem þeir eyddu á samfélagsmiðlum. Hvort kvíðinn stafar af notkun samfélagsmiðla eða kvíðið fólk noti miðlana meira, verður ekki fullyrt á grundvelli þessarar rannsóknar.
Í sumum rannsóknum hafa MR-skannanir sýnt minna af gráum heilavef en almennt er í svonefndum Accumbenskjarna í heila fólks sem notar Facebook mikið. Grái heilavefurinn er uppistöðuefni í heilanum og umlykur heilafrumurnar sjálfar.
Accumbenskjarninn er hluti af verðlaunakerfi heilans og virkjast þegar ástæða er til vellíðunar. Heilastöðin semdir þá t.d. gleðihormónið dópamín út í heilann.
Verðlaunakerfið losar dópamín í heila
Upphaf, væntingar og verðlaun hafa áhrif á dópamínlosun á mismunandi hátt.
Óvænt lukka veldur gleði
Fáir þú meiri umbun en þú áttir von á eða ef umbunin kemur alveg á óvart – t.d. þegar þú færð alveg óvænt mjög mörg „læk“ við efni á Instagram – losnar mikið af dópamíni.
Væntingar taka yfir
Með tímanum lærist að búast við ákveðnum viðbrögðum við ákveðnum aðgerðum og dópamín losnar ekki lengur við umbunina sjálfa, heldur við væntingarnar, t.d. þegar þú opnar Facebook.
Skortur á umbun minnkar gleði
Fáum við ekki þá umbun sem við áttum von á – t.d. mjög fá „læk“ á miðli þar sem við eigum von á mörgum – minnkar dópamín framleiðslan. Það eru í raun boð um að við ættum að íhuga hvort þessi vani sé heppilegur.
Kenningin er sú að færri heilafrumur í þessari heilastöð hafi áhrif á geðheilsuna.
Sálfræðingar benda t.d. á að samfélagsmiðlar þvingi fólk til að bera sig saman við aðra, einkum gildir það um yngra fólk. Þetta getur haft mikil áhrif á sjálfsmat.
Til viðbótar hafa rannsóknir sýnt að mjög virkir notendur samfélagsmiðla eiga erfiðara með að einbeita sér og hafa lakara minni.
Eigin rannsóknir Facebook-fyrirtækisins miða að því að afsanna þetta en margir sálfræðingar benda líka á að samfélagsmiðlar kunni að hafa jákvæð áhrif en þau sé enn erfiðara að rannsaka.
FACEBOOK HELDUR VIÐHORFUM ÞÍNUM Í BERGMÁLSHELLI
Hafi þessi grein birst á tímalínunni þinni, er nokkuð öruggt að algoritmi miðilsins hefur metið það svo að þetta væri lesefni sem þú hefðir sennilega áhuga á.
Þessi samfélagsmiðill er nefnilega hannaður til að skila til einstakra notenda meira af því sem notandinn þekkir, líkar vel og er sammála. Þetta mætti kalla staðfestingarslagsíðu.
Til að skýra staðfestingarslagsíðu er oft notað Venn-mengi sem sýnir hvernig heilinn velur sér þá þekkingu sem kemur heim og saman við eigin viðhorf.
MR-skannanir hafa sýnt að heilastöðin pMFC í ennisblaði sem stýrir ákvörðunum og viðhorfsbreytingum, virkjast þegar fólk fær staðfestingu á eigin reynslu eða skoðun. Á hinn bóginn dró úr virkninni þegar gagnstæð rök voru viðruð.
Seglar mæla heilavirkni
MR-skanni snýr eins öllum frumeindum í öflugu segulsviði. Með hjálp þeirra útvarpsbylgna sem frumeindirnar senda frá sér, skapar skanninn nákvæma mynd af heilanum.
Frumeindir í líkamsvökva hafa mismunandi segulpóla sem snúa hver í sína átt og snúningsstefnu.
Í MR-skanna er öflugt segulsvið sem snýr öllum frumeindunum eins þannig að þær verða líkt og örsmáar áttavitanálar.
Rafsegulstuð eru send inn á svæðið sem rannsaka skal. Frumeindir hvarfla frá stefnunni og þegar segulstuðið slokknar, sveiflast þær til baka og send frá sér útvarpsbylgju.
Vísindamenn segja staðfestingarslagsíðu valda því að fólk með sömu viðhorf lokist inni í bergmálshelli, án mótröksemda og þar eflist viðhorfin og verði jafnvel öfgakenndari.
Rannsóknir hafa sýnt að:
* Facebook hefur pólunaráhrif
* Reddit hefur mildandi áhrif
* Twitter hefur lítil áhrif
Bergmálshellar eru hættulegir vegna þess að þar geta komið fram rangar upplýsingar sem fáir eða engir í hópnum athuga nánar eða kanna sannleiksgildið en mótrök eða gildar heimildir eru lítilsvirt. Þetta segja vísindamenn gerast t.d. á spjallrásum loftslagsafneitara og sumir halda því fram að bergmálshellar kunni að hafa átt þátt í kosningasigri Donalds Trump 2016.
FACEBOOK VELDUR FÍKN
Facebook-fíkn er ekki viðurkennd greining en vaxandi fjöldi rannsókna bendir til að þessi samfélagsmiðill geti valdið einskonar fíknarástandi.
Árið 2015 sýndi athyglisverð rannsókn að Facebook virkjar sömu heilastöðvar og fíknmyndandi efni.
MR-skannanir sýndu t.d. að heilamandlan og svæðið striatum virkjuðust þegar notendur horfðu á myndir á Facebook eða Facebook-merkið. Þessar heilastöðvar stýra hvatvísi.
Þrjár leiðir dópamíns
Vanabundnar athafnir losa þrjú boðefni í heila. Noradrenalín beinir hugsuninni að venjunni. Serótónín virkjar þá tilfinningu sem hin venjubundna athöfn vekur.
Og dópamín kennir heilanum ákveðnar venjur og verðlaunar okkur fyrir að fylgja þeim.
Með tímanum fer heilinn að framleiða dópamín strax við væntingarnar um umbun, áður en athöfnin sjálf er framkvæmd en á móti minnkar dópamínframleiðslan ef umbunin skilar sér ekki.
Notkun samfélagsmiðla og misnotkun fíkniefna eiga það sameiginlegt að gangsetja dópamínhringrásina í heilanum.
Nautn verður fyrir áhrifum af dópamín
Leiðin liggur að neðri striatum, hefur m.a. áhrif á nautn og verðlaun.
Samspil skynjunar og dópamíns
Þessi leið liggur að efri striatum, hefur áhrif á verðlaun og skynjun.
Dópamín hefur áhrif á lærdóm
Leiðin liggur m.a. til ennisblaðanna og hefur einkum áhrif á hvatningu og lærdóm.
Fyrri rannsóknir hafa sýnt að stórnotendur Facebook sýna sömu einkenni og fíkniefnaneytendur.
En öfugt við fíkn í kókaín sem jafnframt lamar þá hluta heilans sem hafa hemil á hvatvísi, virka þessar stöðvar vel hjá Facebook-fíklum.
Það þarf ekki að koma á óvart að fyrrum yfirmaður hefur afhjúpað að í upphafi hafi Facebook sótt innblástur beint til tóbaksiðnaðarins.
