Náttúran

Hvernig bárust kettir til Ameríku?

Flestir sagnfræðingar eru á einu máli um að fyrstu evrópsku landnemarnir hafi haft ketti með sér til Ameríku. Þó er ekki útilokað að þessir mjúku músaveiðarar hafi numið land þar löngu fyrr.

BIRT: 11/07/2024

Sagnfræðinga hefur löngum greint á um hvenær kettir hafi borist til Ameríku.

 

Vísindamenn eru þó á einu máli um að þessi malandi loðdýr hafi þegar verið sest að í nýja heiminum þegar Evrópubúar hófu landnám á austurströnd Norður-Ameríku á öndverðri 17. öld.

 

Algengasta kenningin er sú að Kristófer Kólumbus hafi haft með sér ketti í skipum sínum þegar hann kom til álfunnar undir lok 15. aldar. Hugsanlega hafi þessir kettir svo skapað sér tilveru í Ameríku þegar landkönnuðirnir sneru heim aftur.

 

Önnur kenning sem fleiri hafa aðhyllst í seinni tíð, hljóðar á þann veg að víkingar hafi haft ketti með sér til Ameríku mörgum öldum fyrr.

 

Vísindamenn hafa raunar ekki getað sannað mál sitt með fornleifafundum sem fært geti sönnur á að kettir hafi fylgt Norðurlandabúunum þegar þeir settust að í Norður-Ameríku í kringum árið 1000.

 

Þeir vita hins vegar að víkingar voru miklir kattavinir og höfðu ketti meðferðis í skipum sínum þegar þeir héldu í leiðangra. Meðal annars hefur tekist að sýna fram á með fornleifafundi að víkingarnir hafi haft ketti meðferðis þegar þeir námu land á Grænlandi á ofanverðri 10. öld, að öllum líkindum til að halda meindýrum í skefjum.

Leið kattarins til Ameríku er enn sveipuð dulúð en hugsanlegt þykir að víkingarnir hafi haft ketti með sér þangað.

Víkingar sigldu til Ameríku

Frá Grænlandi sigldu þeir eins og leið lá til Norður-Ameríku þar sem þeir lögðu grunn að nýrri byggð þaðan sem talið er að þeir hafi siglt til Grænlands öldum saman með timbur.

 

Ef marka má sagnfræðinga er ekki útilokað að Norðurlandabúarnir hafi útbúið sérstakt rými fyrir ketti í skipum sínum áður en þeir lögðu upp í siglingar yfir Atlantshafið. Hins vegar er ekki eins víst að kettirnir hafi orðið eftir í nýju álfunni og hafi haft tök á að fjölga sér þar.

Þegar ég strýk köttum byrja þeir strax að mala. Hvernig mynda kettir þessi sérstöku hljóð og hvers vegna eru þeir yfirleitt að mala?

Tilgáta þessi nýtur stuðnings þeirrar staðreyndar að kattartegundin Maine Coon sem álitin er hafa verið fyrsta kattartegundin í Bandaríkjunum, er í raun erfðafræðilega náskyld norska skógarkettinum.

 

Ameríski kötturinn kann fyrir vikið að vera beinn afkomandi katta norrænu víkinganna.

Kettir breiddust út í nokkrum bylgjum

Árið 2016 gerðu franskir vísindamenn umfangsmestu erfðarannsóknina sem gerð hefur verið á jarðneskum leifum katta aftan úr fornöld. Rannsóknin leiddi í ljós að kettir komu malandi frá Mið-Austurlöndum í nokkrum áföngum.

Fyrsta bylgjan

Fyrir 12.000-8.000 árum

 

Menn og kettir tengdust sennilega nánum böndum fyrir einum 12 þúsund árum, þegar landbúnaður varð til í Mið-Austurlöndum. Villikettir aðlöguðust lífi í þorpum þar sem uppskera laðaði að meindýr sem kettirnir gátu haft sér til lífsviðurværis. Maðurinn áleit ketti vera nytjadýr og fór að gera þá húsvana. Þaðan breiddust kettir svo út til austurhluta Miðjarðarhafssvæðisins.

Önnur bylgjan

Fyrir um 6.000 árum

 

Kettir gerðu sig heimakomna í Egyptalandi þar sem farið var að líta á þá sem heilög dýr. Erfðafræðirannsóknir hafa leitt í ljós að afkomendur egypskra katta dreifðust um stóra hluta Evrópu, Asíu og Afríku. DNA-rannsóknir á höfuðkúpum egypskra katta hafa leitt í ljós að kettir frá Búlgaríu og Tyrklandi eru náskyldir þeim egypsku.

Þriðja bylgjan

Fyrir um 400-1.000 árum

 

Í Evrópu sáu kettir sér leik á borði og komust til Ameríku með skipum Evrópubúa. Hugsanlegt er að víkingar hafi haft með sér ketti þegar þeir námu land á Grænlandi undir lok 10. aldar og sigldu áfram þaðan til Norður-Ameríku. Fornleifarannsóknir gefa til kynna að kettir hafi þegar verið til staðar þegar landvinningamenn námu land í Norður-Ameríku á 17. öld.

HÖFUNDUR: EMRAH SÜTCÜ

© Mrrebel1453 & Alvesgaspar. © Wikimedia Commons.

Náttúran

Bakteríur örva ilminn af sumarregni

Lifandi Saga

Hve marga Rómana drápu nasistar? 

Maðurinn

Hvaða tilgangi gegna líkamshár mannsins?

Náttúran

Hvernig myndast El Ninjo?

Lifandi Saga

Blóðsúthellingar og kynlíf: Íslendingar skrifuðu ævintýrasagnfræði

Heilsa

Óþekktar lendur heilans kortlagðar

Alheimurinn

Missýningar og veðurfyrirbæri skapa fljúgandi diska.

Heilsa

Epla- eða perulögun? Líkami þinn kemur upp um hættuna á ótímabæru andláti

Alheimurinn

Ráðgáta sólkerfisins verður leyst á tunglunum 

Lifandi Saga

Allir hræddust miskunnarlausa böðla

Náttúran

Af hverju verður fólki ekki kalt í framan?

Jörðin

Af hverju spúa eldstöðvar ösku?

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með rúmlega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.790 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.