Alheimurinn

Hvernig fær geimstöðin súrefni og vatn?

Það geta liðið margir mánuðir milli þess að Alþjóðlega geimstöðin fái vistir frá jörðu. Hvernig fá geimfararnir súrefni og vatn í svo langan tíma?

BIRT: 25/10/2024

Vistir eru sendar með jöfnu millibili til Alþjóðlegu geimstöðvarinnar ISS. Þar er allt sem geimfararnir þurfa á að halda, að vatni og súrefni meðtöldu.

 

En sex íbúar ISS myndu farast úr súrefnisskorti milli sendinga ef vatnið og súrefnið væri ekki endurnýtt með eins skilvirkum hætti og kostur er.

 

Þvag verður að drykkjarvatni

Sem dæmi er þvagi geimfaranna safnað saman í klósettinu og það leitt í gegnum hreinsibúnað, þar sem það er síað og kemísk efni hreinsuð burt svo nýta megi það sem drykkjarvatn.

 

Þá er öll sú vatnsgufa sem myndast í lofti geimstöðvarinnar hreinsuð og endurnýtt:

 

Gufan frá blautum handklæðum, svitinn úr æfingarherberginu og rakinn í útöndunarlofti geimfaranna; allt endar þetta einnig í búnaði þar sem vatnsgufan er þétt og síðan hreinsuð.

 

Vatn gefur geimförum súrefni

Alls sér þessi hreinsibúnaður um að um 93% af því vatni sem er flogið upp til geimstöðvarinnar er endurnýtt.

 

Vatnið er einkar dýrmætt um borð í ISS því það er einnig notað til að framleiða súrefni sem geimfarar anda að sér. Með rafgreiningu eru vatnssameindir klofnar svo þær verða að súrefni og vetni.

 

Súrefnið er leitt út í klefann en vetnið nýtist ekki og því er dælt út í geiminn.

 

Súrefni og vatni haldið í eilífri hringrás.

Svonefnt Iron Environmental Control and Life System um borð í ISS endurvinnur nánast allan vökva og gufu þannig að geimfararnir geta notað þetta lífsnauðsynlega efni hvað eftir annað.

 

1. Raki skilinn úr lofti

Vatnsgufan í loftinu er þétt þar til hún verður fljótandi og síðan hreinsuð. CO2 er hreinsað úr loftinu þannig að hlutfall súrefnis haldist það sama og við yfirborð jarðar – um 21%.

 

2. Þvag verður að hreinu drykkjarvatni

Þvagi úr geimförunum er safnað saman og hreinsað í sérstökum búnaði.

 

Búnaðurinn getur í mesta lagi hreinsað níu lítra á dag sem dugar þörfum sex manna sem eru ætíð um borð í geimstöðinni.

 

3. Gufa í lofti verður að vatni í krönunum

Þvag og gufa eru send áfram í gegnum sérstaka síu sem fangar föst efni.

 

Þessu næst er vökvinn hitaður upp og leiddur m.a. í gegnum jónatæki sem fjarlægir óæskileg uppleyst efni í vatninu.

 

4. Vatn veitir geimförum súrefni

Sumt af þessu hreina vatni úr vatnshreinsibúnaðinum er leitt áfram í tæki sem rafgreinir vatnið í vetni (H2) og súrefni (O2).

 

Súrefnið er leitt inn í klefana til geimfaranna meðan vetnið fer út í geim.

LESTU EINNIG

HÖFUNDUR: Ritstjórn

Shutterstock,

Náttúran

Bakteríur örva ilminn af sumarregni

Maðurinn

3 tilgátur: Þess vegna grátum við

Alheimurinn

Af hverju er geimurinn svartur?

Náttúran

Líf við ómögulegar aðstæður undir ís

Lifandi Saga

Hvers vegna brann Hindenburg? 

Náttúran

Gætu hvítabirnir lifað af á Suðurskautslandinu?

Lifandi Saga

Hvað voru fyrsta og annað ríkið?

Lifandi Saga

El-Alamein: Montgomery sigrar Rommel í sandbylnum

Lifandi Saga

Hvers vegna geta kosningar verið svona ótrúlega jafnar?

Náttúran

Hvers vegna hafa dýr svona mismunandi augu?

Lifandi Saga

5 ástæður þess að BNA er einungis með tvo flokka 

Náttúran

Geta hvalir gleypt fólk?

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með rúmlega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.790 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Viltu lesa greinina?

Fáðu aðgang að visindi.is

Ókeypis í 2 vikur!

Eftir það kostar eingöngu 1.790 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Núverandi áskrifendur að tímaritinu fá að sjálfsögðu ókeypis aðgang að vefnum og þurfa bara að virkja aðgang sinn hér.

Ef þú ert þegar áskrifandi að visindi.is