Merkúr á viðsnúningi 2023
Fólk virðist ekki skilja þig í dag og minnstu ójöfnur á vegi þínum verða að ókleifum fjöllum.
Stjörnuspekin segir ástæðuna vera þá að séð frá jörðu snýr Merkúr við á braut sinni um sólu.
Þetta fyrirbrigði er nokkuð algengt og hefur verið nefnt viðsnúningur Merkúrs. Nú stendur yfir viðsnúningur sem hófst 21. apríl til 14. maí.
Síðasti viðsnúningur Merkúrs stóð yfir frá 12. desember 2022 til 17. janúar 2023.
En af hverju virðist innsta plánetan snúa við – og getur það virkilega verið rétt að viðsnúningur Merkúrs hafi áhrif á lífið á jörðinni.
Merkúr fer fram úr jörðinni
Í rauninni heldur Merkúr ótrauður stefnu sinni á brautinni, þótt okkur sýnist hann fara til baka.
Þetta er í rauninni eins konar sjónhverfing og er náttúruleg afleiðing þess að pláneturnar snúast um sólina í mismunandi fjarlægð og á mismunandi hraða, en þó í sömu átt.
Hvenær er Merkúr í viðsnúningi?
Þú getur merkt dagsetningarnar á dagatali til að fylgjast með viðsnúningi Merkúrs.
- 21. aprí til 14. maí 2023.
- 23. ágúst til 15. september 2023.
- 13. desember til 1. janúar 2024.
Ferð Merkúrs um sólina tekur 87,97 sólarhringa en jörðin þarf 365,26. Þess vegna fer Merkúr fram úr um fjórum sinnum á ári.
Allar pláneturnar snúast rangsælis um sólina en í þrjár vikur með nærri fjögurra mánaða millibili virðist Merkúr snúast réttsælis.
Þrennt er mikilvægast til að skilja þenna viðsnúning Merkúrs:
- Staða jarðar
- Staða Merkúrs
- Baktjaldið – himingeimurinn
Sjónhverfingin stafar af því að við sjáum Merkúr í forgrunni stjarnanna í himingeimnum, en vegna þess hve geimurinn er ofboðslega stór virðast þær vera fastir punktar á næturhimni.
Hringferð Merkúrs platar augun – og stjörnuspekingana
Þegar Merkúr er á viðsnúningi virðist hann fara aftur á bak og það segja stjörnuspekingar slæman fyrirboða. Fyrirbrigðið er hins vegar eins konar sjónhverfing sem stafar af því að Merkúr þýtur mun hraðar um sólina en jörðin gerir.
Merkúr og jörðin halda alltaf sömu stefnu
Merkúr er sú pláneta sem næst er sólu en jörðin er nr. 3. Merkúr nær allt niður í 46 milljón km fjarlægð frá sólu en fjarlægð jarðar er 150 milljón km, sem sagt meira en þreföld. Báðar pláneturnar halda sömu stefnu – rangsælis – um sólina.
Merkúr „færist til vinstri“ lengst af
Frá jörðu séð virðist Merkúr lengst af „ferðast“ frá hægri til vinstri, þar eð hann fer um sólina á aðeins 88 dögum á móti þeim 365 dögum sem jörðin þarf. Plánetan virðist halda þessari stefnu í um þrjá mánuði þar til hún nær jörðinni á hringsóli sínu.
Merkúr ,,snýr við” á leið sinni fram hjá
Merkúr fer fram úr jörðinni og á meðan plánetan er að því, sýnist okkur hún skipta um stefnu og fara í hina áttina. Merkúr er um þrjár vikur að fara fram úr jörðinni og virðist síðan taka upp aftur ferð sína frá hægri til vinstri næstu þrjá mánuði.
Allar pláneturnar fara í viðsnúning
Viðsnúningur er í rauninni ekki einstakt fyrirbrigði. Aðrar plánetur taka líka upp á þessu, t.d. gerir Mars það á ríflega tveggja ára fresti. Og jörðin getur líka farið í viðsnúning – séð frá öðrum plánetum.
Sjáðu hvernig viðsnúningur Mars leit út 2020
Á árinu 2020 var meira að segja einhver pláneta á viðsnúningi 75% af árinu.
Það er að mestu ógerlegt að fylgjast beint með Merkúr á viðsnúningi í stjörnusjónauka þar eð sólin myndar alltaf blindandi bakgrunn héðan séð. Það er mun auðveldara að fylgjast með Mars.
Þegar jörðin fer fram úr Mars virðist þessi nágranni okkar taka á sig hringferð á himni.
Þannig var orðspor Merkúrs svert
Viðsnúningsfyrirbrigðið olli stjörnufræðingum fyrri tíma heilabrotum og varð meðal annars til þess að gríski vísindamaðurinn Ptolmajus teiknaði upp sín flóknu blómamynstur til að sýna brautir reikistjarna. Allt frá því að Kóperníkus setti fram sólmiðjukenningu sína á 16. öld hafa stjörnufræðingar gert sér ljóst að viðsnúningur er bara sjónhverfing.
Ástæða þess að braut Merkúrs er kennt um svo margt sem afvega fer er sú að á 17. öld var viðsnúningur Merkúrs skráður í dagatöl bænda.
Illviðri og ýmsir ólukkulegir atburðir voru síðan settir í nokkuð tilviljanakennt samhengi við tímabil þegar Merkúr var á viðsnúningi.
LESTU EINNIG
Þessi túlkun rataði svo inn í stjörnuspekina og stjörnurspár blaða, sem enn i dag mæla gegn því að mikilvægar ákvarðanir séu teknar á þeim ríflega 60 dögum ársins sem Merkúr er í viðsnúningi.
Fyrir þessu er færð sú röksemd að massi Merkúrs hafi áhrif á líkamsvökva rétt eins og massi tunglsins veldur sjávarföllum og þetta valdi truflunum á taugabrautum í heilanum.
Til að setja þetta í samhengi má geta þess að Merkúr er aðeins litlu stærri hnöttur en tunglið, en er í 80 milljón km fjarlægð. Tunglið er hins vegar aðeins 380 þúsund km frá okkur.
Frá sjónarhóli eðlisfræðinnar eru þyngdaráhrif innstu reikistjörnu sólkerfisins sem sagt ekki mælanleg – eða illmælanleg – á jörðu.
Grunnur um Merkúr
- Merkúr og Venus eru einu pláneturnar í sólkerfinu sem ekki hafa nein tungl. Aðrar plánetur hafa a.m.k. eitt en Júpíter hefur flest tungl, alls 67.
- Hitastig á Merkúr sveiflast frá -173 °C að nóttu upp í 427 °C að degi til. Á Merkúr er nánast ekkert gufuhvolf til að jafna hitamun.
- Merkúr þýtur um geiminn á 180.000 km hraða og er þar með hraðfleygasta pláneta sólkerfisins.
