„Kjarnorka er hrein orkulind“ – Rétt
Kjarnorkuver losa hvorki reyk né CO2. Þetta hreina rafmagn frá verunum felur hins vegar ekki í sér að kjarnorka sé laus við alla mengun.
Loftslagsráð SÞ, IPCC, setur kjarnorku á sama lista yfir hreinar orkulindir og sól, vind, vatn og jarðvarma.
Samkvæmt þessu mati telst kjarnorka vera nútímaleg og umhverfisvæn orkuuppspretta og heppileg til að draga úr hnattrænni hlýnun.
Kjarnorka er því sögð vera afar umhverfisvæn, þar sem kjarnaofnar framleiða raforku án þess að losa CO2 eða aðrar gróðurhúsalofttegundir, ólíkt t.d. kolaknúnum orkuverum.
Djúp jarðgöng geyma kjarnorkuúrgang í árþúsundir
Málmgrýtið unnið
Úranmálmgrýtið er malað og því umbreytt í gas en síðan sjá þeytivindur um að auka magn samsætunnar úran-235 í massanum.
Orkan unnin
Auðguðu úrani er komið fyrir í eldsneytisstöngum sem fara í kjarnaofninn. Ein stöng getur framleitt orku í sex ár.
Úrgangi fargað
Þó ekki sé lengur hægt að nýta stöngina er hún samt sem áður afar geislavirk. Því þarf að koma henni fyrir í djúpum geymslum sem þurfa að duga í 100.000 ár.
Engu að síður er kjarnorka meðal þeirra orkulinda sem geta verið hvað skaðlegastar umhverfinu. Eldsneyti kjarnaofna samanstendur jafnan af geislavirku úrani sem finnst í svonefndum ísótópum en þeir innihalda breytilegan fjölda nifteinda í atómkjarna sínum.
Ísótóparnir eru afar óstöðugir, svo þeir umbreytast – hrörna niður – í önnur frumefni og losa orku í formi geislunar í vinnsluferlinu.
Ef þessar geislavirku samsætur sleppa út í náttúruna geta þær haft skelfilegar afleiðingar fyrir bæði menn og dýr. Námuvinnsla á úrani er að sjálfsögðu mengandi en það er ekkert miðað það sem á sér stað þegar slys verða í virkum kjarnorkuverum eins og gerðist í Fukushima í Japan og Chernobyl í Úkraínu.
„Rafmagn frá kjarnorku er ódýrast“ – Rangt
Kína hefur á síðustu árum lagt mikla áherslu á smíði kjarnorkuvera og núna er verð á rafmagni um 80 prósentum ódýrara en gengur og gerist á Vesturlöndum.
Á sumum stöðum í heiminum, t.d. í Evrópu, er kostnaðurinn við byggingu nýrra kjarnorkuvera svo mikill að þau geta aldrei verið samkeppnishæf við kjarnorkuverin í Kína.
Rafmagn frá nýju kjarnorkuveri Breta, Hinkley Point C, verður þannig helmingi dýrara heldur en frá nýjum sjávar-vindmyllugörðum. Samanlagður kostnaður við smíði þess fer væntanlega yfir 3.650 milljarða.
Hinkley Point C á að fullnægja 7 prósentum af rafmagnsframleiðslu Bretlands árið 2025.
„Kjarnorka verður aflögð“ – Bæði og
Í löndum eins og Indlandi, Rússlandi, Kína og S-Kóreu spretta upp ný kjarnorkuver, meðan Þýskaland, Belgía, Spánn og Sviss fækka sínum verum.
Þrátt fyrir lokun margra kjarnorkuvera jókst samanlögð framleiðsla kjarnorku á heimsvísu um 2,4 prósent árið 2018, einkum vegna fjölgunar nýrra kínverskra kjarnorkuvera.
Fjöldi kjarnorkuvera í september 2019
Hætt við: 94
Áformuð ver sem voru aldrei byggð.
Í byggingu: 46
Kjarnorkuver í smíðum. Mörgum seinkar.
Virk: 415
Kjarnorkuver sem nú framleiða rafmagn.
Í biðstöðu: 28
Kjarnorkuver sem búið er að loka en eru ekki aflögð.
Aflögð: 183
Eldri kjarnorkuver sem búið er að loka.
Eftir að fyrstu kjarnorkuverin voru byggð upp úr miðri síðustu öld spáði Efnahags- og framfarastofnunin OECD því að meira en 90 prósent rafmagnsframleiðslu kæmi frá kjarnorku árið 2000.
Um aldamótin var hlutur kjarnorku 12 prósent og hefur síðan fallið niður í 10, vegna aukningar í öðrum orkuverum.
Þrjú verstu kjarnorkuslys sögunnar
Þegar slys verða í kjarnorkuverum hefur það hrikalegar afleiðingar í för með sér vegna geislamengunar. Þetta eru þrjú verstu slys sögunnar.
Pennsylvania, BNA. 28. mars 1979
Kælibúnaður í kjarnorkuverinu á Three Mile Island bilar. Í kjölfarið stöðvast neyðarkæling tvisvar sinnum. Eldsneytisstangir bráðna að hluta til niður og gríðarleg geislamengun verður í byggingunni. 140.000 manns eru flutt burt af svæðinu.
Chernobyl, Sovétríkin. 26. apríl 1986
Misheppnað álagspróf á stjórnbúnaði leiðir til sprengingar í kjarnaofni 4 í kjarnorkuveri Chernobyl í núverandi Úkraínu. 300.000 manns eru flutt á brott, fjölmargir varanlega og geislavirk efni dreifast yfir stór svæði í Skandinavíu og Evrópu.
Fukushima, Japan. 11. mars 2011
Risastór flóðbylgja skellur á kjarnorkuverinu Fukushima Daiichis og það flæðir yfir fjóra virka kjarnaofna. Þegar rafmagnið fer af ofhitna ofnarnir og þrír þeirra bráðna niður. 160.000 manns verða að yfirgefa staðinn.
