Flestir vísindamenn eru sammála um að sorg þróist í gegnum nokkur stig þar sem mismunandi tilfinningar og viðbrögð ráða ríkjum.
Árið 1969 þróaði svissneski geðlæknirinn Elisabeth Kübler-Ross líkan með fimm þrepum sorgar. Síðan þá hafa fleiri hugmyndir bæst við, en þó að líkan Kübler-Ross þyki í dag frekar einfalt gefur það yfirsýn yfir sumar tilfinningar og viðbrögð sem margir syrgjendur upplifa.
Venjulegt sorgarferli tekur að jafnaði ekki lengur en í hálft ár en úrvinnsla sorgar er einstaklingsbundin og fylgir ekki samræmdu ferli frá manni til manns.
Til þess að komast sem best í gegnum sorgina er mikilvægt að líta inn á við og vera meðvitaður um hvar viðkomandi er staddur í sorgarferlinu.
1. AFNEITUN
Horfumst í augu við sorgina
Strax eftir ástvinamissi bregðast flestir við með afneitun. Þeir skilja ekki hvað hefur gerst og ríghalda í vonina að um sé að ræða vondan draum.
Afneitunin gagnast til að komast yfir fyrsta erfiða tímabilið með því að halda áfallinu og tilfinningunum í skefjum. Þó er ekki um neitt lækningaferli að ræða, heldur tímabundna lausn.
Eftir eina til tvær vikur þarf að horfast í augu við að missirinn er raunverulegur. Þetta er t.d. unnt að gera með því að hugsa um og spyrja sjálf okkur að því hvað gerst hafi í raun og veru. Með því að hugsa og bregðast við af skynsemi er unnt að öðlast betri stjórn á aðstæðum eins og þær eru.
2. REIÐI
Gefum gremjunni lausan tauminn
Þegar við höfum gengist við missinum gerir gremja oft vart við sig. Við spyrjum okkur sjálf af hverju ástvinurinn hafi þurft að yfirgefa okkur.
Við finnum fyrir óréttlæti og bregðumst við með því að gefa öllum innibyrgðum tilfinningum lausan tauminn. Við verðum fyrst og fremst reið og reiðin beinist yfirleitt að okkar nánustu, vinum, ættingjum, svo og ástvininum sem lést.
Þegar við reiðumst hjaðnar reiðin yfirleitt sem gefur okkur kost á að skynja og vinna úr öllum hinum tilfinningunum sem krauma rétt undir yfirborðinu. Því væri ekki úr vegi að leyfa sér að reiðast um stundarsakir en gætum þess að hrekja ekki okkar nánustu frá okkur.
3. VIÐRÆÐUR
Reynum að skilja betur fortíðina
Þegar reiðin hefur minnkað hefjast oft samningaumleitanir og viðræður við sjálf okkur í þeirri von að okkur takist á einhvern undraverðan hátt að fjarlægja orsök sorgarinnar. Hugsanirnar gætu t.d. verið „hefði ég bara komið auga á sjúkdóminn fyrr“ eða „hefði ég bara veitt henni meiri athygli“.
Þó svo að slíkar viðræður við okkur sjálf geti að sjálfsögðu ekki breytt nokkrum sköpuðum hlut þá eru þær jákvætt tákn um að við séum byrjuð að líta á sorgina á uppbyggilegri hátt en áður.
Allar þessar vangaveltur gagnast til að skilja hvar við erum stödd í sorgarferlinu. Einkar mikilvægt er að álasa ekki sjálfum sér um of.
4. ÞUNGLYNDI
Upplifum sársaukann aftur
Á þessu stigi skiljum við endanlega missinn til fullnustu og verðum afar óhamingjusöm. Flestir verða þöglir og sorgmæddir, draga sig inn í skel og hafna vinum og fjölskyldu sem hyggjast hjálpa og hughreysta.
Þó svo að þetta þrep sé ekki skilgreint sem eiginlegt þunglyndi er hætt við að fólk finni fyrir gífurlegu tilgangsleysi.
Þessi mikla depurð er eðlilegur hluti af lækningunni. Fyrir vikið er rétt að leyfa sér að ganga í gegnum ferlið og reyna fyrir alla muni að deyfa ekki sársaukann með áfengi, pillum eða fíkniefnum. Þegar það hefur verið sagt, skyldi heldur ekki ýta undir depurðina, heldur gera allt til að reyna hægt og rólega að ná áttum á ný.
Það að missa maka, foreldri eða barn getur haft gríðarleg áhrif á bæði líkama og heila. Sorg er að öllu jöfnu heilbrigð viðbrögð en nýlegar rannsóknir hafa leitt í ljós að ástandið er viðvarandi hjá sumum og verður sjúklegt. Til allrar hamingju er nú unnt að meðhöndla hið flókna ástand sem sorg er.
5. SAMÞYKKI
Hlustum á eigin þarfir
Þegar þunglyndið er á undanhaldi horfumst við í augu við að við getum engu breytt og gerum réttast í að sætta okkur við ástandið. Við getum aftur hugsað á uppbyggilegan hátt og byrjum að finna raunsannar lausnir á þeim vandamálum sem missirinn hafði í för með sér og förum að laga okkur að nýjum raunveruleika.
Ofur eðlilegt er að finna fyrir eins konar svikum þegar við breytum lífinu og förum jafnvel að njóta nýja lífsins en tilfinning þessi kann að seinka sorgarferlinu eða jafnvel hindra það og því er brýnt að við leyfum okkur að lifa lífinu til fullnustu aftur.
Hlustum á þarfir okkar og íhugum hvort ástvinurinn sem við misstum myndi ekki örugglega vilja að við gleddumst á nýjan leik.
