1. LOFT HELDUR Á OKKUR HITA
Heit húð sem kemst í snertingu við kalt loft reynir að auka hitastig loftsins í ferli sem nefnist varmaburður. Því meiri sem hitastigsmunurinn er, þeim mun hraðar gefur líkaminn frá sér hita til umhverfisins.
Það er þetta hitatap sem lætur okkur verða kalt.
Þegar við klæðum okkur í föt hyljum við líkamann með kyrrstæðu lofti. Líkamanum reynist auðvelt að hita þetta loftlag upp og fyrir vikið færist hitatapið og hitastigsmunurinn frá líkamanum yfir í snertiflötinn á milli fatnaðarins og loftsins.
Getan til að halda á okkur hita ræðst því af:
- Umfangi loftrýmisins milli líkamans og ytra lags fatnaðarins.
- Önduninni sem ákvarðar hversu mikið loft komist í gegnum vefnaðinn.
Ákjósanlegasti fatnaðurinn myndi því vera gerður úr stórri blöðru sem samanstæði af efni sem ekki andar, á borð við latex eða plast. Hins vegar er vandkvæðum bundið að halda stóru loftlagi þéttu og plastefni myndu einnig loka inni rakann í loftinu sem leiða myndi til þess að líkaminn yrði þvalur og rakur.
Hitatapið myndi síðan aukast, sökum þess að hiti flyst hraðar til vatns en lofts.
Geta fatnaðar til að halda okkur heitum felur fyrir bragðið í sér margvíslega víxlverkun sem jafnvægi þarf að vera á, t.d. með nokkrum lögum í skíðajakka.
Niðurstaða: Mýtan er sönn.
Uppbygging trefjanna, líkt og hér í ull, skapar loftrými í vefnaðinum og ljær honum einangrandi eiginleika.
Enginn vefnaður hefur fullkominn hemil á hitastiginu
Mörg náttúruleg efni, svo og gerviefni, halda okkur afskaplega vel heitum en ekkert eitt efni er fullkomið.
Dúnn
Kostur: Myndar mikið loftrými.
Ókostur: Dúnn drekkur í sig raka, klessist saman og glatar eiginleika sínum.
Pólýester/flís
Kostur: Mikil einangrun.
Ókostur: Andar of mikið.
Silki
Kostur: Þéttofnar trefjar halda á okkur hita en drekka í sig og gefa frá sér raka.
Ókostur: Yfirleitt aðeins fáanlegt sem þunnur vefnaður.
Ull
Kostur: Getur drukkið í sig og gefið frá sér raka og samsetning ullartrefjanna ljær ull ákjósanlegustu einangrunargetuna en trefjarnar mynda náttúrulega loftvasa.
Ókostur: Þungt efni, einkum ef ullin blotnar.
2. HITINN HVERFUR FRÁ HÖFÐINU
Góðviljaðir foreldrar toga húfuna oft niður fyrir eyru á börnum sínum með þeim röksemdum að 40-45 prósent líkamshitans gufi upp frá höfðinu.
Kenning þessi sem á ugglaust rætur að rekja til hernaðartilraunar á 6. áratug 20. aldar, á hins vegar ekki við rök að styðjast.
Hversu miklum hita hver líkamshluti glatar er í nánu hlutfalli við yfirborðsflöt þess líkamshluta.
Árið 2008 vissu vísindamenn að á bilinu 7-10 prósent líkamshitans fer út gegnum höfuðið. Þetta er nokkurn veginn í samræmi við hlutfall höfuðsins af yfirborðsfleti líkamans sem nemur einmitt sjö af hundraði.
Vísindamenn leggja hins vegar áherslu á að húfur geri mikið gagn, einkum meðal eldra fólks sem er með minna fitumagn í undirhúðinni sem annars gagnast við að halda á okkur hita.
Niðurstaða: Mýtan er ósönn.
3. MÖRG LÖG AF FATNAÐI HITA BETUR EN EITT ÞYKKT LAG
Skíðafólk lærir fljótt að klæða sig í mörg lög fatnaðar umfram það að klæðast einum þykkum skíðajakka.
Mörg lög hita betur sökum þess að loftið milli laganna einangrar. Sé vefnaðurinn samsettur á réttan máta sér hann einnig um að varðveita jafnvægið á milli öndunar og vatnsheldni.
Þrjú lög halda hita og raka í jafnvægi
Þrjú til fjögur lög tryggja stöðugan líkamshita.
Innst
Svitaleiðandi lag heldur rakanum fjarri líkamanum, t.d. pólýester, merínóull eða silki. Forðist bómull sem drekkur í sig raka, líkt og svampur.
Í miðjunni
Fatnaður sem þrengir ekki að, myndar einangrandi loftlag, t.d. ull, dúnn eða flís. Miðjulagið má bæta upp með aukalegu lagi.
Yst
Skel framleidd úr vind- og vatnsheldu efni kemur í veg fyrir að innri lögin verði rök og varnar því einnig að loftlaginu við líkamann sé skipt út, t.d. Gore-Tex.
Skíðajakkar eru iðulega gerðir úr nokkrum lögum af vefnaði sem hafa fyrir vikið sömu áhrif og klæðnaður í nokkrum lögum.
Niðurstaða: Mýtan er sönn
4. KULDINN NÆR BETRI TÖKUM ÞEGAR VIÐ ERUM SVÖNG
Þegar búkurinn er heitur flytur hann blóð sem inniheldur ofgnótt næringarefna, súrefnis og hita úr brennsluferlinu um allan líkamann.
Þegar okkur verður kalt hægir á blóðflæðinu út í fót- og handleggi en mikilvæg líffæri, svo og heilinn, fá nóg. Minna blóð flæðir einnig til húðarinnar og fyrir bragðið eru það oftast húðin og limirnir sem kólna.
Líkaminn framleiðir hita þegar hann nýtir orku, þ.e. brennir hitaeiningum. Þegar tennurnar byrja að glamra og við skjálfum úr kulda er ástæðan sú að líkaminn virkjar vöðvana til þess að eyða orku.
Ef líkaminn býr ekki yfir nægilegu magni hitaeininga fyrir brennslu, reynist okkur erfitt að halda á okkur hita.
Þetta skýrir hvers vegna við hættum oft að skjálfa eftir hádegismat, þó svo að hitastigið sé óbreytt.
Niðurstaða: Mýtan er sönn
