Erfðir
Mýta 1: „Þú erfir greind foreldranna“
Fæðumst við með autt blað sem við fyllum síðan greind okkar út í eða getum við bara þakkað foreldrum okkar fyrir greindina? Núna eru vísindamenn ekki í neinum vafa.
Fjölmargar rannsóknir þar sem greind systkina og einkum tvíbura er borin saman sýna að greind er að miklu leiti arfgeng. Systkini hafa jafnan svipaða greind þrátt fyrir að hafa alist upp í ólíku umhverfi.
Vísindamenn áætla að allt að 80% af greind okkar sé arfgeng og þeir hafa fundið fjölmörg gen sem leggja sitt af mörkum til greindar – þ.á m. mörg sem stýra vexti frumna í heila fóstursins.
Þú getu aukið greind þína um eitt til fimm stig á hverju ári sem þú menntar þig.
Engu að síður ráða genin ekki alveg hlutskipti þínu. Þú getur aukið greindina með því bæði að lesa mikið og læra eitthvað nýtt.
Umfangsmikil rannsókn bendir til að maður geti aukið greindina um eitt til fimm stig á hverju ári sem maður menntar sig. Áhrifin virðast vera mest þegar að menntunin á sér stað meðan maður er ungur – en þau virðast einnig vara út allt lífið.
Mýta 1 er: AÐ MESTU LEITI SÖNN
Leti
Mýta 2: „Latar manneskjur eru heimskar“
Oft er talað illa um latar manneskjur. Þær geta víst verið sinnulausar, metnaðarlausar – og dálítið heimskar. En það þurfa þær ekki nauðsynlega að vera, samkvæmt bandarískri rannsókn.
Vísindamenn létu námsmenn fá spurningalista og mældu einnig líkamsrækt þeirra á einni viku. Niðurstöðurnar sýndu samhengi milli lítillar hreyfingar og ánægju við að leysa flókin vandamál – áhrif sem jafnan eru tengd við góða andlega eiginleika.
Leti getur þannig stafað af áhuga á því að kljúfa eitthvað til mergjar – og greindar – í hversdagslegum vandamálum.
LESTU EINNIG
Hinir lötu geta einnig glaðst yfir því að afslöppun í formi þess að fá sér blund á miðjum degi er góð fyrir greindina. Tilraunir hafa t.d. sýnt að heili manns vinnur með skilvirkari hætti á kvöldin, hafi maður fengið sér blund um miðjan dag.
Vísindamenn benda þó á að ákveðin líkamsrækt er mikilvæg til að minnka m.a. hættuna á elliglöpum og viljir þú viðhalda ágætri greind þinni neyðist þú til að stíga upp úr sófanum endrum og sinnum.
Mýta 2 er : ÓSÖNN
Stærð:
„Stærð heilans skiptir engu máli“
Ef þú ert með stórt höfuð þá eru það góð tíðindi fyrir þig. Margar rannsóknir sýna að fólk með stór höfuð hafa ekki einungis stóran heila – það nær einnig betri árangri á greindarprófum en fólk með lítil höfuð.
Og skýringin er líklega sú að meiri fjöldi heilafrumna kemur þannig til góða.
Þó eru til undantekningar á þessu samhengi – t.d. eru flestir sérfræðingar sammála um að konur og karlar séu álíka greind þrátt fyrir stærri höfuð karlmanna.
Sumir vísindamenn telja að konurnar bæti upp fyrir færri heilafrumur með því að vera með sterkari tengingar á milli heilahvelanna tveggja.
Mikil örvun og stuðningur í æsku getur aukið vöxt heilans um tíu prósent.
Stærð heilans ræðst í miklum mæli af erfðum en þó ekki alveg; t.d. sýnir rannsókn að börn sem hljóta virkan stuðning í námi fyrstu fimm ár þeirra geta náð 10% stærri heila en önnur börn. Mikil örvun í æsku getur einnig aukið vöxt heilans.
Mýta 3 er: ÓSÖNN
Greindarpróf
Mýta 4: „Greindarpróf er góð mæling á greind“
Hefðbundin greindarpróf mæla tölfræðilega, rúmfræðilega og rökfræðilega getu og um 70% okkar munu skora milli 85 og 115 stig í prófi – og í því tilviki erum við talin vera með „eðlilega greind“.
En greindarpróf hafa einnig sína veikleika. Framsetning prófsins getur t.d. gert að verkum að fólk frá vissum menningarsvæðum eigi örðugara með að skilja verkefnin og niðurstaðan getur einnig ráðist af því hvort að maður sé stressaður eða hafi bara lítinn áhuga á prófinu.
Auk þess telja fjölmargir sérfræðingar að getu eins og félagsfærni og tónlistargáfu, beri að reikna inn í greindarpróf en ekki er hægt að mæla slíkt í hefðbundnum prófum.
Engu að síður telja sérfræðingar að greindarpróf geti verið mikilvægt verkfæri í vissu samhengi. Og gott skor í greindarprófi getur haft verulega þýðingu í raunheimum; sem dæmi getur einungis eitt aukastig að meðaltali aukið innkomu manns um 2,4%.
Mýta 4 er: AÐ HLUTA TIL SÖNN
Karlar og konur
Mýta 5: „Karlar eru betri í stærðfræði“
Það eru um 23 milljarðar heilafruma í heilaberki karlmanna. Konur eru með 19 milljarða. Vísindamenn hafa auk þess fundið margs konar mun í uppbyggingu heilans hjá kynjunum tveimur. En hvað þýðir það fyrir greindina?
Umfangsmikil rannsókn frá árinu 2017 komst að því að karlar skora að meðaltali 3,75 stigum meira í greindarprófum en konur. Aðrar tilraunir benda til að karlar hafi einnig betri rýmisgreind á meðan málgreind kvenna er meiri.
Heilinn geymir þrjár gerðir af mismun kynja.
Margar rannsóknir sýna smávægilegan mismun milli heila karla og kvenna sem kunna að geta leitt af sér mismunandi hugræna getu. Hvernig þetta á sér stað er þó ekki ljóst.
1. Konur finna til með ennisblaðinu
Fremst í heilanum er að finna hægri tóttarennisbörk þar sem við ráðum í og stýrum tilfinningum. Svæðið er stærra og virkara hjá konum en hjá karlmönnum sem kann að leiða til mismunar í tilfinningalegri getu greindarinnar.
2. Karlar eru með augu í hnakkanum
Svokallað hægra sjónarblað aftast í heilanum stýrir m.a. rýmisskyni og er stærra og virkara hjá körlum en hjá konum. Þessi munur kann að veita körlum forskot hvað varðar þessa gerð greindar.
3. Konur tengjast vináttu með hvirfilblaðinu
Svonefnt præcuenus í hvirfilblaði heilans er virkara og tengist betur öðrum hlutum heilans hjá konum en hjá körlum. Þessar góðu tengingar auka kannski félagsfærni kvenna og jafnvel einnig skammtímaminnið.
Margir fræðimenn telja þó nú að munurinn milli kynjanna sé mun minni en hefur jafnan verið haldið fram. Þeir hafa m.a. hafnað þeirri þrautseigu ályktun að karlar séu betri en konur í stærðfræði.
Bandarísk greining sem náði til sjö milljón grunnskólanema fann engan mun á árangri drengja og stúlkna í stærðfræðiprófum.
Aðrar rannsóknir sýna að drengir spjara sig lítillega betur í sumum prófum – en sá munur endurspeglar ekki nauðsynlega eiginlegan mun á getu kynjanna.
Ofmeta greind sína
Tilraunir hafa sýnt að konur spjara sig verr í prófum fái þær að vita fyrir prófin að karlmenn séu betri í stærðfræði. Þannig getur mýtan um stærðfræðigetu karla og kvenna átt sinn þátt í að draga konurnar niður.
Auk þess hafa foreldrar og kennarar reynst styðja drengi meira en stúlkur í stærðfræðikennslu.
Að lokum er sú hugmynd að karlmenn hafi yfirburði innan t.d. stærðfræði orðið til þess að karlmenn ofmeta jafnan greind sína, meðan konur vanmeta greind sína.
Mýta 5 er: AÐ MESTU LEITI ÓSÖNN
