Alheimurinn

Forsöguleg flóðbylgja breytti hnettinum

Þegar gríðarstór loftsteinn lenti á jörðinni fyrir kringum 65 milljón árum, gæti hann hafa leyst úr læðingi ógnarlegustu flóðbylgju allra tíma.

BIRT: 01/06/2023

Eftir áreksturinn rigndi glóandi niður gasblönduðum bergsandi, lífsskilyrði á jörðinni gjörbreyttust og risaeðlurnar dóu út.

 

Loftsteinninn sem skall niður fyrir um 65-66 milljónum ára er vel þekktur sem einn öflugasti drápari jarðsögunnar.

 

Nú hafa vísindamenn hjá Michganháskóla gert vandað tölvulíkan sem sýnir þá ofboðslegu flóðbylgju sem loftsteinninn hefur valdið. Líkanið sýnir að hún hefur verið mörg þúsund sinnum öflugri en stærstu flóðbylgjur sem sögur fara af.

 

„Allar flóðbylgjur á sögulegum tíma blikna í samanburðinum,“ segja vísindamennirnir í niðurstöðum sínum.

Hér eru fimm banvænustu flóðbylgjurnar

1. Indlandshaf, 2004

Orsök: Jarðskjálfti

Tala látinna: 230.000

 

Sikiley, Ítalía, 1908

Orsök: Jarðskjálfti

Tala látinna: 75.000

 

Lissabon, Portúgal, 1755

Orsök: Jarðskjálfti

Tala látinna: 40-50.000

 

Krakatau, Indónesía, 1883

Orsök: Eldgos

Tala látinna: 40.000

 

Tōhoku, Japan, 2011

Orsök: Jarðskjálfti

Tala látinna: 18.000

30.000 meiri orka

Þessi rannsókn er ein hinna fyrstu sem gerðar eru á hnattrænum áhrifum þessarar forsögulegu flóðbylgju og birtar í ritrýndum tímaritum.

 

Líkan vísindamannanna sýnir að flóðbylgjan hefur verið nógu öflug til að breyta hafsbotni í mörg þúsund kílómetra fjarlægð frá árekstrarstaðnum á strönd Yucatanskaga í Mexíkó og hún hefur trúlega náð 300 metra hæð um klukkutíma eftir að loftsteinninn skall niður.

 

Útreikningarnir sýna líka að eyðingarmáttur flóðbylgjunnar var 30.000 sinnum meiri en eyðingarafl hinn frægu flóðbylgju sem skall á ströndum 14 ríkja við Indlandshaf á annan í jólum 2004 og kostaði meira en 225.000 mannslíf. Sú flóðbylgja var eins sú stærsta á sögulegum tíma.

 

Sjáðu tölvugerða mynd sem sýnir flóðbylgjuna breiða úr sér á Indlandshafi árið 2004

Þann 26. desember, annan í jólum árið 2004, skall flóðbylgja af áður óþekktri stærð og krafti yfir 14 lönd umhverfis Indlandshaf. Að minnsta kosti 226.000 manns fórust. Þetta myndband sýnir ferð flóðbylgjunnar frá upptökum jarðskjálftans nálægt Súmötru.

Lóðréttur múr skellur á ströndum

Til að leggja raunhæft mat á niðurstöður tölvulíkansins rannsökuðu vísindamennirnir líka 120 mismunandi sýni úr jarðlögum bæði frá því fyrir og eftir árekstur loftsteinsins.

 

Þannig fundust sannanir fyrir því að flóðbylgjan hefði náð alla leð þangað sem Nýja-Sjáland er nú og breytingar hefðu orðið á sjávarbotni um hálfan hnöttinn.

 

Vísindamennirnir skoðuðu ekki sérstaklega hve háar bylgjur hefðu skollið á ströndum, en þeir lýsa því engu að síður hvernig bylgjurnar hljóti að hafa risið ofboðslega hátt þegar þær bárust inn á grynningar þar bylgjubilið styttist og vatnið þrýstist upp í samfelldan vegg sem fellur svo af miklu afli inn á þurrlendið.

LESTU EINNIG

HÖFUNDUR: Nanna Vium

NASA

Náttúran

Bakteríur örva ilminn af sumarregni

Lifandi Saga

Gallerí: Baráttan við náttúruöflin

Lifandi Saga

Miðaldir voru tími svikahrappanna: Sérfróðir í svikum og prettum 

Lifandi Saga

Hversu margir bjuggu í Ameríku þegar Kólumbus bar að garði?

Lifandi Saga

Öll von slokknaði í fangelsum 19. aldarinnar

Maðurinn

Streita veldur ofþyngd

Maðurinn

Svartir punktar afhjúpa getgátur heilans

Alheimurinn

Hvað ef jörðin væri í öðru sólkerfi?

Náttúran

Skoðið myndirnar: Úlfar hegða sér eins og allt önnur dýr

Alheimurinn

Ótrúlegt afrek: Nemendur slá nokkur heimsmet með heimagerðri eldflaug

Náttúran

Hversu stór gátu skorkvikindi orðið?

Lifandi Saga

Olíuborpallur springur: Eldhaf í Norðursjó

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með rúmlega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.790 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.