Alheimurinn

Gæti Miklihvellur hafa orðið oft?

Samkvæmt kenningunni var Miklihvellur upphaf alheimsins. Er þessi atburður, sem skapar rúm og tíma, alveg einstæður, eða gæti þetta hafa gerst oft?

BIRT: 12/01/2024

 

Geimfræðingar sem rannsaka gerð og þróun alheimsins eru ekki sérlega hrifnir af einstæðum atburðum sem ekki eiga sér skýringu. Þannig starfar náttúran ekki.

 

Yfirleitt setja náttúrulögmálin þeim atburðum, sem endurtaka sig, ákveðin takmörk. Þetta gildir t.d. um stjörnur sem myndast nánast alls staðar þar sem rétt skilyrði eru til staðar.

 

Það er nærtækt að yfirfæra þessa hugsun yfir á geimfræðina: Miklihvellur er ekki einstæður atburður heldur einungis ein stór sprenging af mörgum sem hver um sig skapar sinn eigin alheim.

 

Alheimar endurfæðast að eilífu

Annaðhvort eru alheimar komnir af eldri alheimum líkt og brumhnappar eða alheimur okkar endurfæðist aftur og aftur. Þannig hljóða tvær kenningar sem andæfa þeirri viðteknu kenningu að Miklihvellur hafi verið einstætt fyrirbæri.

Kenning 1: Brum alheimsins

Geimfræðingurinn Andrej Linde telur alheima stöðugt geta af sér nýja líkt og tré bera brumhnappa. Samkvæmt kenningunni er alheimur okkar bara ein blaðra af mörgum og nýir alheimr geta sprottið út frá honum, rétt eins og alheimur okkar sé kominn af eldri alheimi í blöðruferli sem standi að eilífu.

Kenning 2: Endurborinn alheimur

 Sumir vísindamenn telja að alheimurinn muni með tímanum draga sig saman og þéttast. Þegar allt efni er samankomið í einn punkt á stærð við eina róteind, er ekki unnt að pressa rúmtímann meira og hann bregst þá við með snöggri útþenslu, nýjum Miklahvelli. Á þann hátt getur alheimurinn farist og endurfæðst líkt og pylsur á streng.

Alheimar endurfæðast að eilífu

Annaðhvort eru alheimar komnir af eldri alheimum líkt og brumhnappar eða alheimur okkar endurfæðist aftur og aftur. Þannig hljóða tvær kenningar sem andæfa þeirri viðteknu kenningu að Miklihvellur hafi verið einstætt fyrirbæri.

Kenning 1: Brum alheimsins

Geimfræðingurinn Andrej Linde telur alheima stöðugt geta af sér nýja líkt og tré bera brumhnappa. Samkvæmt kenningunni er alheimur okkar bara ein blaðra af mörgum og nýir alheimr geta sprottið út frá honum, rétt eins og alheimur okkar sé kominn af eldri alheimi í blöðruferli sem standi að eilífu.

Kenning 2: Endurborinn alheimur

 Sumir vísindamenn telja að alheimurinn muni með tímanum draga sig saman og þéttast. Þegar allt efni er samankomið í einn punkt á stærð við eina róteind, er ekki unnt að pressa rúmtímann meira og hann bregst þá við með snöggri útþenslu, nýjum Miklahvelli. Á þann hátt getur alheimurinn farist og endurfæðst líkt og pylsur á streng.

Vísindamenn: Alheimurinn er bara einn af mörgum

Við venjulegar aðstæður væri slíkri kenningu hafnað sem hreinni ágiskun, enda er engin leið til að sanna tilvist annarra alheima.

 

Á síðari árum hafa vísindamenn þó tekið að þróa kenningu um „fjölheim“, sem sagt eins konar hóp af alheimum.

 

Upphafið er að rekja til 1973 þegar eðlisfræðingurinn Brandon Carter setti fram „mannlögmál“ sitt, sem felur í sér að samhengi sé milli þess sem skoðað er og þess skoðar og um leið þá spurningu hvers vegna náttúrulögmálin séu svo nákvæmlega aðlöguð að líf geti kviknað og þróast.

Rússnesk-bandaríski prófessorinn í fræðilegri eðlisfræði, Andrej Linde hefur sett fram þá kenningu að alheimar fæði stöðugt af sér nýja alheima.

Hannaður fyrir líf

Eftir þetta tóku menn að gera sér ljóst hve ótrúlega nákvæm þessi aðlögun er. Ekki þyrfti að breyta ýmsum föstum í kerfi náttúrulögmálanna nema um örfá prómill til að ekkert líf gæti þrifist.

 

Þetta hefur leitt af sér þá kenningu að alheiminum séu þannig fyrirfram ásköpuð rétt náttúrulögmál og hann þannig kannski gerður fyrir líf, annaðhvort með því að endurnýta eldri alheim eða með því að fjölga sér.

LESTU EINNIG

HÖFUNDUR: Ritstjórn

Shutterstock,© Claus lunau & Linda A. Cicero/Stanford News & D. VAN RAVENSWAAY/SPL

Náttúran

Bakteríur örva ilminn af sumarregni

Læknisfræði

Ofvirkni í heilastöð veldur stami

Maðurinn

Rannsókn: Þetta er ástæðan fyrir því að börn læra hraðar en fullorðnir

Maðurinn

Heilinn kortlagður: Smásæ vefsýni sýna stórbrotin smáatriði

Náttúran

Af hverju er kalt í mikilli hæð?

Maðurinn

Hversu oft segjum við ósatt?

Lifandi Saga

Kjarnorkuógnin: Sovéskur kafbátur í skerjagarðinum

Alheimurinn

Lítið eitt um þyngdarkraftinn

Menning

Hverjir höfðu fasta búsetu í Machu Picchu?

Lifandi Saga

Hitler var á efnum alla seinni heimsstyrjöld

Jörðin

Af hverju virðist Grænland álíka stórt og Ástralía?

Lifandi Saga

Hversu góðir vinir eru Kína og Rússland? 

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með rúmlega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.790 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.