Hvað var gula?

Þrátt fyrir að sjúkdómurinn herjaði mest í Afríku og Suður-Ameríku slapp Evrópa ekki alveg.

BIRT: 26/10/2022

LESTÍMI:

2 mínútur

Gula er veirusjúkdómur sem berst úr mýflugum í menn. Einkennin lýsa sér m.a. sem hiti, vöðvaverkir og flökurleiki og þau hverfa yfirleitt á örfáum dögum.

 

Í alvarlegum tilvikum getur sjúkdómurinn valdið skemmdum á hjarta, lungum og lifur og jafnframt leitt af sér gulan húðlit en þar af stafar heiti sjúkdómsins. Margir þeirra sem veikjast og verða fyrir líffæraskemmdum, láta lífið.

 

Gula hefur gegnum tíðina verið algeng á hitabeltissvæðum og hefur geisað hvað eftir annað í Afríku og Suður-Ameríku. Evrópa hefur raunar ekki sloppið að öllu leyti.

 

MYNDBAND: Útbreiðsla gulu

 

Í upphafi 19. aldar braust faraldurinn út hvað eftir annað í hafnarborgum Portúgals og Spánar og létu þúsundir lífið hverju sinni.

 

Árið 1821 veiktust svo margir af gulu í Barselóna að Frakkar staðsettu 30.000 manna her við landamærin í því skyni að halda þessum spænska faraldri utan landsteinanna.

 

Gula hefur jafnframt gert vart við sig norðar í álfunni, svo sem í Englandi en slíkir faraldrar voru smáir í sniðum og fljótlega tókst að einangra sjúklingana.

 

Gula getur haft í för með sér innri blæðingar og kvalafullan dauðdaga.

Kúbverji uppgötvaði smitleiðina

Stórt skref var stigið í baráttunni við sjúkdóminn árið 1881 þegar Kúbverjinn Carlos J. Finlay komst að raun um að mýflugur bæru gulu en uppgötvun hans leysti úr læðingi harðvítuga baráttu gegn mýflugum, einkum í Suður- og Norður-Ameríku.

 

Baráttunni gegn mýi lauk svo endanlega árið 1927 þegar vísindamönnum tókst að einangra guluveiruna og þróa bóluefni sem enn þann dag í dag er notað um víða veröld.

 

Þrátt fyrir að bóluefni sé fyrir hendi látast enn um 30.000 manns af völdum gulu á heimsvísu árlega.

BIRT: 26/10/2022

HÖFUNDUR: Emrah Sütcü & Bue Kindtler-Nielsen

HÖFUNDARÉTTUR MYNDA: Shutterstock, © Museo Nacional de Artes Visuales, Montevideo

vinsælustu greinarnar

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Viltu lesa greinina?

Fáðu aðgang að visindi.is

Ókeypis í 2 vikur!

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Núverandi áskrifendur að tímaritinu fá að sjálfsögðu ókeypis aðgang að vefnum og þurfa bara að virkja aðgang sinn hér.

Ef þú ert þegar áskrifandi að visindi.is