Allt að fjórðungur fullorðinna þjáist af iðraólgu sem veldur magaverkjum, uppþembu og hægðavandamálum eins og niðurgangi eða hægðatregðu. Hins vegar kemur bólga eða raunverulegur skaði á þörmum sjaldan fram.
Læknar vita ekki með vissu hvað veldur röskuninni en einkennin eru að vöðvar í kringum þarmana virka ekki eðlilega.
Í sumum tilfellum eru vöðvarnir of slakir en í öðrum tilfellum er hraðinn sem þeir þrýsta innihaldi þarmanna of lítill eða of mikill.
Iðraólga lýsir sér á fjóra vegu
Nákvæmar orsakir iðraólgu eru enn óþekktar en öll einkennin tengjast því að hægðir eru óeðlilegar.
1. Slakir vöðvar skapa uppblásinn kvið
Vöðvarnir í kringum ristilinn geta í sumum tilfellum slaknað svo mikið að þarmarnir eiga það til að stækka. Niðurstaðan er sú að þú færð þá tilfinningu að maginn sé uppblásinn.
2. Vöðvakrampar kalla fram sársauka
Iðraólga getur valdið því að vöðvarnir í þarmaveggjunum dragast saman með krampa. Óeðlilegir samdrættir geta valdið miklum kviðverkjum.
3. Hægar þarmahreyfingar mynda tappa/stíflu
Ef hreyfingar í ristli eru of hægar getur innihald þarmanna ekki farið nógu hratt í gegn. Afleiðingin verður sú að það safnast fyrir og myndar tappa/stíflu, þ.e. hægðatregðu.
4. Hraði í þörmum veldur niðurgangi
Í sumum tilfellum vinna vöðvarnir í kringum ristilinn of hratt. Þetta þýðir að þarmarnir geta ekki tekið upp vatn og sölt úr innihaldi þeirra. Afleiðing þess verður þá niðurgangur.
Iðraólga lýsir sér á fjóra vegu
Nákvæmar orsakir iðraólgu eru enn óþekktar en öll einkennin tengjast því að hægðir eru óeðlilegar.
1. Slakir vöðvar skapa uppblásinn kvið
Vöðvarnir í kringum ristilinn geta í sumum tilfellum slaknað svo mikið að þarmarnir eiga það til að stækka. Niðurstaðan er sú að þú færð þá tilfinningu að maginn sé uppblásinn.
2. Vöðvakrampar kalla fram sársauka
Iðraólga getur valdið því að vöðvarnir í þarmaveggjunum dragast saman með krampa. Óeðlilegir samdrættir geta valdið miklum kviðverkjum.
3. Hægar þarmahreyfingar mynda tappa/stíflu
Ef hreyfingar í ristli eru of hægar getur innihald þarmanna ekki farið nógu hratt í gegn. Afleiðingin verður sú að það safnast fyrir og myndar tappa/stíflu, þ.e. hægðatregðu.
4. Hraði í þörmum veldur niðurgangi
Í sumum tilfellum vinna vöðvarnir í kringum ristilinn of hratt. Þetta þýðir að þarmarnir geta ekki tekið upp vatn og sölt úr innihaldi þeirra. Afleiðing þess verður þá niðurgangur.
Þó orsakir iðraólgu séu enn óþekktar sýna rannsóknir að mataræði gegnir mikilvægu hlutverki.
Fínunnin matvæli eins og hvítt brauð og kökur hafa slæm áhrif á meðan trefjaríkt og fituríkt fæði getur dregið úr einkennunum.
Enn fremur bendir margt til þess að samsetning baktería í þarmaflórunni sé mikilvæg og að samspil heila og þarmakerfis komi líklega einnig við sögu.
Þunglyndi og kvíði spila inn í
Heilinn og þarmarnir eiga samskipti sín á milli í gegnum svokallaða flökkutaug (vagus taug) sem sendir merki til lífsnauðsynlegra líffæra, auk hormóna og annarra taugaboðefna.
Truflanir á þessum samskiptum geta kallað fram galla í báðum líffærum og geta hugsanlega skýrt hvers vegna þunglyndi og kvíði koma oft fram hjá sjúklingum með iðraólgu.
Best er að forðast ákveðin matvæli ef þú þjáist af iðraólgu. Tilraunir hafa sýnt að sjúklingar með iðraólgu geta notið góðs af svokölluðu “Low FODMAP” mataræði sem forðast ákveðnar tegundir ávaxta, grænmetis og korns. Erfitt er að brjóta niður kolvetnin í þessum matvælum og trufla eðlilega starfsemi þarma.
Forðastu
Hveiti
Rúgkorn
Hvítkál
Lauk
Baunir
Epli
Borðaðu
- Hafra
- Hrísgrjón
- Maís
- Salat
- Gúrkur
- Banana
- Appelsínur
- Kartöflur
- Rótargrænmeti
