Maðurinn

Svefnfræðingar: Róleg börn eiga sérstaka rútínu sameiginlega

Sum börn höndla streitu og óreiðu betur en önnur. Samkvæmt vísindamönnum á bak við litla rannsókn getur einföld breyting á kvöldrútínu gert gæfumuninn.

BIRT: 21/12/2024

Flestir foreldrar kannast við svefnlausar nætur með börnum sem neita að koma sér í ró og þann kvíða sem það skapar fyrir hegðun barnsins daginn eftir.

 

En í rauninni getur ákveðin rútína haft meiri áhrif á getu barnsins til að stjórna bæði tilfinningum og hegðun heldur en gæði svefnsins sjálfs.

 

Þetta sýnir nýleg rannsókn frá Penn State háskólanum þar sem vísindamenn hafa kannað tengsl svefnvenja barna og sjálfstjórnar þeirra.

 

Að mati bandarískra svefnfræðinga getur háttatími barna haft varanleg áhrif á tilfinningalegan og félagslegan þroska þeirra.

 

Reglulegur háttatími bætir sjálfstjórn

Í rannsókninni tóku þátt 143 sex ára börn. Þau voru með mælitæki á úlnliðnum í sjö daga til að mæla svefn og virkni.

 

Börnin höfðu mismunandi svefnvenjur eins og mislangan nætursvefn og mismunandi háttatíma.

 

Yfir daginn fylgdust rannsakendur með hegðun barnanna við ýmsar aðstæður sem gætu auðveldlega valdið óöryggi.

 

Þetta átti til dæmis við um meðhöndlun einstaks barns á dótakassa sem var erfitt að opna og samvinnu við foreldra í skapandi starfi.

 

Miðað við svefnvenjur og hegðun barnsins daginn eftir gátu rannsakendur komist að þeirri niðurstöðu að ein tiltekin venja gerði gæfumuninn.

 

Börn með reglulega háttatíma voru rólegri og sýndu meiri sjálfstjórn þegar þau stóðu frammi fyrir streituvaldandi aðstæðum eða þurftu að vinna með öðrum.

Dægurtaktsstöðin stjórnar innri klukkunni

Ljós hjálpar til við að stjórna dægurtakti okkar í gegnum ljósnæmar frumur í auganu. Þær senda skilaboð til svæðis í heilanum sem kallast SCN (suprachiasmatic nucleus). Það stjórnar takti heilans í 24 klst. lotum. SCN gefur einnig skipanir um að framleiða melatónín þegar það er dimmt.

SCN stjórnar sólarhringstaktinum og sér meðal annars til þess að líkamshitinn sé hærri á daginn en á nóttunni. SCN skipar einnig nýrnahettum að búa til kortisól á ákveðnum tímum dags.

SCN sendir skilaboð í gegnum streituhormónið kortisól sem er framleitt í nýrnahettunum, til stöðvar fyrir vitsmunastarfsemi (heilabörk) og stöð fyrir fínhreyfingar (litla heila): Það er kominn tími til að hvíla sig.

Í gegnum mænuna lætur SCN heilaköngulinn umbreyta boðefninu serótóníni í melatónín sem gerir okkur syfjuð.

Dægurtaktsstöðin stjórnar innri klukkunni

Ljós hjálpar til við að stjórna dægurtakti okkar í gegnum ljósnæmar frumur í auganu. Þær senda skilaboð til svæðis í heilanum sem kallast SCN (suprachiasmatic nucleus). Það stjórnar takti heilans í 24 klst. lotum. SCN gefur einnig skipanir um að framleiða melatónín þegar það er dimmt.

SCN stjórnar sólarhringstaktinum og sér meðal annars til þess að líkamshitinn sé hærri á daginn en á nóttunni. SCN skipar einnig nýrnahettum að búa til kortisól á ákveðnum tímum dags.

SCN sendir skilaboð í gegnum streituhormónið kortisól sem er framleitt í nýrnahettunum, til stöðvar fyrir vitsmunastarfsemi (heilabörk) og stöð fyrir fínhreyfingar (heila): Það er kominn tími til að hvíla sig.

Í gegnum mænuna lætur SCN heilaköngulinn umbreyta boðefninu serótóníni í melatónín sem gerir okkur syfjuð.

Til dæmis sýndu börn sem höfðu reglulegan háttatíma sem breyttist ekki meira en um 20 mínútur á sjö dögum, meiri ró en börn þar sem háttatími var breytilegur um tvær klukkustundir.

 

„Börn sem fóru að sofa á sama tíma á hverju kvöldi höfðu almennt betri stjórn á hegðun sinni og tilfinningum. Aftur á móti sýndu börn sem höfðu óreglulegan svefn- og háttatíma meiri hvatvísi og minni sjálfsstjórn,“ segir Adwoa Dadzie, atferlisfræðingur við Penn State háskólann, í fréttatilkynningu.

Svefnleysi skaðar þarmana

Slökktu á farsímanum og farðu að sofa! Margar dýratilraunir hafa sýnt að langtíma svefnleysi getur beinlínis verið banvænt. Nú sýna nýjar tilraunir að það er ekki heilinn heldur þarmarnir sem gefa sig fyrst.

Að sögn rannsakenda geta foreldrar sem setja skýrar svefnvenjur því hjálpað börnum sínum að þróa jákvæða hegðun.

 

„Þegar foreldrar koma á skýru skipulagi og bregðast við þörfum barna sinna á viðeigandi hátt, ná börnin betri árangri hvað varðar þyngdarstjórnun og hegðun – jafnvel mörgum árum síðar,“ sagði Orfeu Buxton, atferlisfræðingur við Penn State háskólann og meðhöfundur rannsóknargreinar sem birt var í Journal of Developmental and Behavioral Pediatrics.

 

 

Fastur háttatími er ekki aðeins mikilvægur fyrir börn – þetta gagnast líka fullorðnum.

 

Stór rannsókn frá Oxford háskóla árið 2023 sýndi að reglulegur svefn getur dregið verulega úr hættu á alvarlegum sjúkdómum og ótímabærum dauða í öllum aldurshópum.

HÖFUNDUR: Af Simon Clemmensen

Shutterstock,

Náttúran

Bakteríur örva ilminn af sumarregni

Maðurinn

Af hverju sjá sumir drauga en aðrir ekki?

Heilsa

10 matvæli með meira C-vítamín en appelsínur

Maðurinn

Þráhyggja tekur heilann í gíslingu

Alheimurinn

Stjörnufræðingar leita langt eftir svörum: Er líf í alheiminum?

Heilsa

Hvers vegna verður okkur kalt þegar hitinn hækkar?

Náttúran

Bakteríur grafa eftir gulli

Lifandi Saga

Barbarossa: Illskeyttur sjóræningi soldánsins fór ránshendi á Miðjarðarhafi

Maðurinn

Gleymdu erfðum og umhverfi: Persónuleikinn stafar af tilviljunum

Maðurinn

Af hverju hressumst við af koffeini?

Maðurinn

Ný tækni les hugsanir

Lifandi Saga

Bernska útilegunnar

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með rúmlega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.790 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Viltu lesa greinina?

Fáðu aðgang að visindi.is

Ókeypis í 2 vikur!

Eftir það kostar eingöngu 1.790 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Núverandi áskrifendur að tímaritinu fá að sjálfsögðu ókeypis aðgang að vefnum og þurfa bara að virkja aðgang sinn hér.

Ef þú ert þegar áskrifandi að visindi.is