Náttúran

Bakteríur örva ilminn af sumarregni

Smásæjar bakteríur á ferð gegnum regndropana skýra hvernig á því stendur að sumarregnið ilmar jafn vel og raun ber vitni.

BIRT: 10/07/2022

 

„Kemur sér vel fyrir bændurna“, hljóðar staðlaða athugasemdin þegar rigningarskúr hellist yfir okkur og sólbaðið verður að bíða um stund.

 

Hins vegar er ilmurinn sem brýst upp úr jörðinni í kjölfar regnsins langþráð viðbót við vætuna. Allir kannast við kærkominn ilminn sem við verðum vör við þegar rignir á þurra jörð og sumargleðina sem fylgir angan þessari.

 

Áratugum saman hafa vísindamenn reynt að komast að raun um hvaðan ilmurinn stafar og hvers vegna við einkum verðum hans vör eftir rigningarskúr að sumri.

 

Skýringin mun vera tiltekin tegund af bakteríum sem koma sér fyrir á fyrsta regndropanum sem býðst.

 

Svampkenndar bakteríur gæta plantnanna og lykta eins og jarðvegur

 

Ilmurinn sem þefskynið nemur er efni sem kallast geosmín en orðið er samsett úr grísku orðunum „geo“ (jörð) og „osmin“ (lykt).

 

Margar ólíkar bakteríur gefa efnið frá sér þegar þær deyja en það er þó einkum bakteríutegundin streptomyces coelicolor sem framleiðir í miklum mæli þetta sérstaka alkóhólefni sem ilmar eins og jarðvegur.

 

Streptomyces-bakteríurnar eru einkar gagnlegar plöntum, því þær brjóta niður og umbreyta næringu og þá eru bakteríurnar einnig gagnlegar mönnum því þær eru nýttar í ýmiss konar sýklalyf.

 

Bakteríurnar minna einna helst á sveppi, bæði hvað snertir lífshlaup og byggingu en þær lifa í þyrpingum þar sem þær fjölga sér með gróum.

 

Bakteríugerðin er ókvik sem táknar að þær geta ekki dreift gróum sínum sjálfar og fjölgað sér þannig. Þess í stað eru þær háðar aðstoð vinds, vatns eða annarra hreyfanlegra baktería til þess að geta vaxið á nýjum stöðum.

 

Regndropar laða ilmgróin upp úr moldinni.

 

Bakteríurnar framleiða geosmín aðallega í frjóum, rökum jarðvegi. Þegar hlýna tekur á sumrin og regnið lætur á sér standa deyr stór hluti af bakteríunum.

 

Þegar svo rigningin loks lendir á jörðinni ferðast streptomyces-gróin gegnum dropana og losna úr læðingi í loftinu líkt og eins konar úði sem ilmar líkt og jarðvegur, sökum efnisins geosmíns.

© ManyPictures/Pixabay

Þannig umbreytast efnin í geosmín, jafnframt því sem þau örva framleiðslu gróa þegar þau deyja en um er að ræða næstu kynslóð bakteríanna sem eiga eftir að ferðast út í heim og leita betri vaxtarskilyrða.

 

Þegar rigningin loks lætur á sér kræla bíða ógrynni gróa og geosmíns fyrir vikið átekta. Þegar svo regnið fellur á jörðina ferðast gróin upp eftir dropunum og dreifast þaðan sem eins konar ilmkenndur úði, svokallað loftsvif sem angar af geosmíni.

 

Það er þessi ilmúði úr jarðangandi geosmíni sem gefur þefskyni okkar til kynna að sumarið sé í fullum skrúða og náttúran frjósöm, bæði í raun og táknrænan hátt.

LESTU EINNIG

Alheimurinn

Næsti tungljeppi NASA verður hálfsjálfvirkur

Maðurinn

Vald breytir heilanum – og persónuleikanum

Maðurinn

Vald breytir heilanum – og persónuleikanum

Maðurinn

Straumur í heila hressir þunglynda

Maðurinn

Straumur í heila hressir þunglynda

Maðurinn

„Við kvefumst frekar á veturna“

Maðurinn

Hvers vegna aka Bretar á vinstri vegarhelmingi?

Náttúran

Vísindamenn varpa ljósi á taugakerfi plantna

NÝJASTA NÝTT

Maðurinn

7 ósannar mýtur um líkamann

Náttúran

Hvers vegna eru sólin og tunglið ekki með sama lit? 

Maðurinn

Síamstvíburar giftust og eignuðust börn

Lifandi Saga

Guðfaðir hrollvekjunnar: Edgar Allan Poe: Enn hvílir dulúð yfir meistara myrkranna

Menning og saga

Stórt nef arfur fortíðarinnar

Heilsa

Sannleikurinn um vítamín

Jörðin

Jarðskjálftar geta raskað tíma og rúmi

Jörðin

Loftslagsbreytingar munu bitna harkalegast á Kína

Náttúran

Fyrsta rándýrið kannski uppgötvað í Ástralíu

Heilsa

Átta merki þess að þú drekkir of lítið vatn

Maðurinn

7 ósannar mýtur um líkamann

Náttúran

Hvers vegna eru sólin og tunglið ekki með sama lit? 

Maðurinn

Síamstvíburar giftust og eignuðust börn

Lifandi Saga

Guðfaðir hrollvekjunnar: Edgar Allan Poe: Enn hvílir dulúð yfir meistara myrkranna

Menning og saga

Stórt nef arfur fortíðarinnar

Heilsa

Sannleikurinn um vítamín

Jörðin

Jarðskjálftar geta raskað tíma og rúmi

Jörðin

Loftslagsbreytingar munu bitna harkalegast á Kína

Náttúran

Fyrsta rándýrið kannski uppgötvað í Ástralíu

Heilsa

Átta merki þess að þú drekkir of lítið vatn

Fáðu aðgang að vÍSINDI.IS

Ókeypis í 2 vikur!

 

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

 

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Heilsa

Besta leiðin til að verjast lús

Heilsa

Besta leiðin til að verjast lús

Heilsa

Hversu oft á að þvo rúmfötin?

Heilsa

Hversu oft á að þvo rúmfötin?

Maðurinn

Konur finna fyrir meiri sársauka en karlar

Lifandi Saga

Fasisti stal líki Mussolinis: Hinsta ferð harðstjórans

Lifandi Saga

Fimm ástæður þess að nasistar flúðu til Suður-Ameríku

Lifandi Saga

Grínari setti London á annan endann

Vinsælast

1

Heilsa

Átta merki þess að þú drekkir of lítið vatn

2

Heilsa

Getur þvagblaðran sprungið, ef maður heldur of lengi í sér?

3

Maðurinn

Síamstvíburar giftust og eignuðust börn

4

Maðurinn

7 ósannar mýtur um líkamann

5

Náttúran

Vísindamenn varpa ljósi á taugakerfi plantna

6

Maðurinn

Vald breytir heilanum – og persónuleikanum

1

Heilsa

Átta merki þess að þú drekkir of lítið vatn

2

Heilsa

Getur þvagblaðran sprungið, ef maður heldur of lengi í sér?

3

Maðurinn

Síamstvíburar giftust og eignuðust börn

4

Maðurinn

7 ósannar mýtur um líkamann

5

Maðurinn

Vald breytir heilanum – og persónuleikanum

6

Maðurinn

Straumur í heila hressir þunglynda

Jörðin

Er mögulegt að vara við flóðbylgjum?

Heilsa

Fimm atriði sem þú ættir að þekkja til að öðlast heilbrigðari lífstíl.

Maðurinn

Samkennd. Hvað táknar það að vera fær um að sýna samkennd?

Lifandi Saga

Pöddufullur bakari Titanic lifði af á viskíi

Jörðin

Parísarsamkomulagið dautt: Það sýður upp úr hnettinum

Lifandi Saga

Hafnarborg í Texas lyftist upp um fimm metra 

Lifandi Saga

Grimmsævintýri: Bönnuð börnum

Heilsa

Blóðflokkur þinn kann að hafa áhrif á hvort þú færð heilablóðfall snemma á lífsleiðinni

Lifandi Saga

Víkingarnir voru kynþokkafullir kvennabósar

Lifandi Saga

Úkraínska og rússneska – hver er munurinn?

Maðurinn

Svona mikið vatn ættir þú að drekka á dag

Náttúran

Fólk fer oft ekki rétt að köttunum sínum

7 ósannar mýtur um líkamann

Þurfum við virkilega að bíða í heila klukkustund með að fara í sund eftir máltíð? Fáum við gigt af því að láta smella í fingrunum? Hér ætlum við að velta fyrir okkur sjö lífseigum mýtum um líkamann.

Maðurinn

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.690 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Viltu lesa greinina?

Fáðu aðgang að visindi.is

Ókeypis í 2 vikur!

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Núverandi áskrifendur að tímaritinu fá að sjálfsögðu ókeypis aðgang að vefnum og þurfa bara að virkja aðgang sinn hér.

Ef þú ert þegar áskrifandi að visindi.is