Allt er í stöðugri þróun og allt tekur breytingum – líka við mennirnir. Nýir eiginleikar koma fram og aðrir verða óþarfir. Þegar ekki er lengur þörf á líffæri, vöðva eða sinum hverfur það smám saman.
Ef orkusparnaðurinn við að losna við óþarfa eiginleika er mikill, hverfur hann fljótt. Ef sparnaðurinn er hins vegar ekki mikill, getur breytingin verið mun hægari og jafnvel tekið milljónir ára. sem segir okkur að við erum bara örlítið sekúndubrot í langri sögu lífsins.
1. Auka augnlok hreinsuðu augasteininn
Hjá aðallega fuglum, fiskum og skriðdýrum hafa margar tegundir auka par af augnlokum til að verja og hreinsa augasteininn. Augnlok þessi sem kallast blikhimnur, eru hálfgagnsæ og þeim er rennt eldskjótt yfir augað.
Blikhimnuna er einnig að finna hjá sumum spendýrum, t.d. köttum, kameldýrum og ísbjörnum en blikhimnan er afar fágæt meðal prímata. Við höfum þó ennþá leifarnar af blikhimnu í formi lítillar himnu sem nefnist plica semilunaris sem situr í augnkróknum. Vísindamenn vita ekki hvers vegna blikhimnan varð óþörf hjá forfeðrum okkar.
Varð óþörf fyrir 85 milljón árum!
Um 90% okkar eru með plantaris-vöðvann en við notum hann nær ekkert.
2. Beinvöðvi greip um greinarnar
Svokallaður plantaris vöðvi sem liggur á bak við hnéð er varla nokkuð notaður hjá mönnum. Hann hjálpar lítillega við að hreyfa hné- og ökklaliði en er ekki nauðsynlegur.
Sinin sem tengir vöðvann við ökklaliðinn er sú lengsta í líkamanum og skurðlæknar flytja oft hluta af henni, þurfi sjúklingur sin annars staðar í líkamanum. Fyrir forfeður okkar sem klifruðu í trjám var vöðvinn mikilvægur og er ennþá hjá mörgum öpum, því hann getur sveigt fótinn saman og til að ná betra gripi um greinar.
Hjá mönnum er hann við það að hverfa. Tíundi hluti okkar fæðist án plantaris vöðva.
Varð óþarfur fyrir 5 milljón árum!
Við erum með vöðva til að hreyfa eyrun en það geta ekki allir stjórnað þeim.
3. Eyrað hreyfðist í átt að hljóði
Við erum öll með litla vöðva sem nefnast auriculares í kringum eyrun sem við höfum engin not fyrir. En fyrir fjarlæga forfeður voru þeir mikilvægir og eru enn til staðar hjá fjölmörgum spendýrum. Kanína getur t.d. snúið eyrum sínum í allar áttir, hvoru óháð hinu, svo hún geti betur numið nákvæmlega hvaðan hljóðin berast.
Þetta er mikilvæg vörn gegn óvinum til þess að geta flúið skjótt undan þeim. Kettir nota sömu eiginleika til að ráða í hvar bráðin leynist. Hjá okkur má ennþá hreyfa lítillega við vöðvanum, t.d. þegar við heyrum óvænt hljóð á bak við okkur en það eru fáeinir sem geta státað af því að geta hreyft eyrun svo einhverju nemur.
Varð óþarft fyrir 30 milljón árum!
Nýfædd börn manna hafa, rétt eins og apaungar, öflugt gripviðbragð í höndum og fótum.
4. Gripviðbragð bjargaði lífinu.
Nýfædd börn eru viðkvæm og hjálparlaus og vöðvar þeirra eiga eftir að þroskast en þau hafa samt furðu sterkt grip sem maður greinir þegar þau grípa um fingur manns. Viðbragðið er svo sterkt að ungabarn getur borið sína eigin þyngd og það hverfur fyrst þegar barnið er 4 – 6 mánaða gamalt.
Núna er gripviðbragðið óþarft hjá okkur en hjá mörgum apategundum skiptir það sköpum fyrir afkomu ungviðis.
Viðbragðið veitir fast tak í pelsi móðurinnar þannig að unginn sé alltaf með henni í för. Sé unginn yfirgefinn er hann auðveld bráð, ekki bara fyrir framandi rándýr heldur mögulega einnig fyrir aðra meðlimi hópsins sem gætu drepið hann.
Varð óþarft fyrir fjórum milljónum ára!
Manneskjur hafa misst veiðihárin en ekki þá vöðva sem hreyfðu þau.
Veiðihár veittu sjötta skilningarvitið
Manneskjan er meðal fárra spendýra sem eru ekki með veiðihár. Næstum allar aðrar tegundir, allt frá músum til hvala, hafa þessi sterku og þykku hár með djúpar rætur sem veita auka skilningarvit. Veiðihárin eru lífsnauðsynleg fyrir dýrið – þegar t.d. selir eru ekki færir um að sjá eða finna lykt hjálpa veiðihárin þeim við að fanga fiska.
Í kringum rótina á veiðihárunum eru hundruðir taugafrumna sem nema hreyfingar hársins og hjá sumum tegundum eru einnig litlir vöðvar við ræturnar sem geta hreyft hárin. Það átti m.a. við okkar forfeður.
Rannsóknir hafa sýnt að þrátt fyrir að við höfum ekki lengur veiðihár er um þriðjungur okkar ennþá með litla vöðva undir húðinni milli efri varar og nefs.
Varð óþarft fyrir 1 milljón ára!
