Jörðin

Af hverju spúa eldstöðvar ösku?

Sumar eldstöðvar spúa mikilli ösku en hvaðan kemur hún?

BIRT: 17/07/2023

Gosaska er ekki aska í venjubundinni merkingu. Aska er yfirleitt það sem eftir verður þegar lífrænt efni hefur brunnið en allt öðru máli gegnir um öskustrókana sem koma upp í eldgosum.

 

Orðið gosaska var lengi haft um gosösku á íslensku og er stundum ennþá en síðustu áratugina hefur orðið gjóska einkum verið notað. Gjóska getur verð ámóta fíngerð og aska en myndast með allt öðrum hætti.

 

Eldgos verða þegar hraunkvika þrýstist upp úr möttli jarðar og alla leið upp í gegnum jarðskorpuna. Þetta gerist gjarna þar sem skorpan er þunn og kvikan þrýstir stöðugt á. Þrýstingur á móti kvikunni minnkar eftir því sem ofar dregur.

 

Þegar hraunkvikan nær loks upp úr yfirborðinu minnkar innri þrýstingur hennar skyndilega og hún kólnar hratt.

 

Hluti kvikunnar storknar þá nánast í duftformi. Miklu meiri gjóska myndast þó þegar gýs undir jökli, eins og stundum gerist hérlendis. Ísinn bráðnar þá og myndar gufu sem veldur sprengingu og þeytir gjósku hátt í loft upp.

 

Í venjulegu eldgosi verður hluti gjóskunnar eftir í gígnum en hluti þeytist upp í loftið, jafnvel í 20 km hæð í mjög kröftugum gosum.

 

Almennt er mikill munur á öskumyndun eldstöðva. Meiri aska myndast í eldkeilum þar sem hraunkvikan er seigfljótandi en þegar hún er þynnri líkt og í nýjustu gosunum á Reykjanesi 2021, 2022 og 2023.

HÖFUNDUR: Niels Halfdan Hansen

Náttúran

Bakteríur örva ilminn af sumarregni

Alheimurinn

Hvernig myndast gull?

Lifandi Saga

Leið nasista til valda í Þýskalandi

Alheimurinn

Stjörnuskífa finnst í framandi stjörnuþoku

Náttúran

Hvað ef allar örverurnar hyrfu?

Náttúran

Hundategundin ræður litlu um hegðun hunda

Heilsa

Deyr maður úr svefnleysi?

Lifandi Saga

Hvernig varð Rússland svona stórt?

Maðurinn

Svona gróa sár

Tækni

Gervigreindin getur nú spáð fyrir um líf og dauða

Maðurinn

Þannig þekkjast félagsblindir

Lifandi Saga

Dr. Kellogg rak út djöfulinn með kornflexi 

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með rúmlega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.790 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Viltu lesa greinina?

Fáðu aðgang að visindi.is

Ókeypis í 2 vikur!

Eftir það kostar eingöngu 1.790 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Núverandi áskrifendur að tímaritinu fá að sjálfsögðu ókeypis aðgang að vefnum og þurfa bara að virkja aðgang sinn hér.

Ef þú ert þegar áskrifandi að visindi.is