LESTÍMI: 4 MÍNÚTUR
UM VENUS
Venus sést sem skær stjarna, aðallega vegna þess hve nálægt okkur hún er. Að auki er hún umvafin miklu skýjaþykkni sem endurkastar sólarljósinu líkt og spegill.
Séð með berum augum birtist Venus okkur sem ljósblettur en jafnvel í gegnum handkíki má sjá að einungis hluti sýnilegs yfirborðs er upplýstur af sólinni.
Þegar Venus er að hverfa bak við sólina eða koma aftur fram hinum megin, er stærstur hluti yfirborðsins upplýstur en ljósið verður jafnframt daufara því plánetan er þá í mestri fjarlægð frá okkur.
Þegar Venus er í hjágöngu, gengur sem sagt fyrir sólina frá okkur séð og er því á milli jarðar og sólar, er plánetan miklu stærri að sjá en á móti kemur líka að yfirborðið er að mestu í skugga.
Til að sjá Venus sem skýrast skiptir sjónarhornið sem sagt mestu máli.
Venus sést skýrast í réttu horni
Séð frá jörðu breytist styrkur þess ljóss sem Venus endurvarpar eftir því hvar plánetan er á braut sinni um sólina frá okkur séð.
1. Séð frá jörðu er stærstur hluti plánetunnar upplýstur þegar hún er lengst frá okkur. Á móti kemur að hún virðist minni um sig vegna fjarlægðarinnar.
2. Þegar Venus er næst jörðu virðist plánetan stærri en hún er aftur á móti að mestu í skugga.
3. Þegar Venus myndar 90 gráðu horn milli sólar og jarðar er ljósið skærast frá okkur séð.
Öfugt við t.d. Mars og Júpíter er Venus aldrei sjáanleg á himni í heila nótt.
Ástæðan er sú að Venus er nær sólinni en jörðin og sést því tiltölulega nálægt henni, ýmist á undan eða eftir.
Þetta þýðir að Venus sést aðeins tiltölulega skammt fyrir ofan sjóndeildarhring, ýmist skömmu eftir sólsetur eða skömmu fyrir dagrenningu, enda kallast hún ýmist kvöldstjarna eða morgunstjarna.
HVAR ER VENUS
1. HVAR OG HVENÆR?
Venus sést á suðurhluta himins eftir sólsetur en mjög lágt á lofti. Í nóvember 2021 nær hún þó ekki upp yfir sjóndeildarhringinn fyrr en alveg í lok mánaðarins. Þann 15. desember nær hún 3-4 gráður upp á himininn (miðað við sléttlendi), er í hásuðri laust fyrir klukkan fjögur en færist vestur og sest upp úr klukkan sex um kvöldið. Venus sést áfram á kvöldin fram yfir áramót en laust fyrir miðjan janúar 2022 gengur hún fyrir sólu og verður morgunstjarna eftir það.
2. SÝNILEIKI?
Venus má greinilega sjá með berum augum en vegna þess hve lágt hún rís þarftu að finna stað með góðu útsýni yfir sjóndeildarhringinn – gjarnan utan við ljósmengun þéttbýlis.
Með kíki eða sjónauka má sjá hve stóran hluta plánetunnar sólin lýsir upp. Frá jörðu séð er Venus lang ljóssterkasta reikistjarnan.
GRUNNUR:
* Venus kallast kvöldstjarna meðan hún er á eftir jörðinni á hringferð sinni um sólina en morgunstjarna eftir að hún fer framúr okkur. Venus fer framúr vegna þess að hún er nær sólinni.
* Sólarhringur á Venusi er 243 jarðsólarhringar en árið er aðeins 225 jarðsólarhringar. Sólarhringur er lengri en ár vegna þess að plánetan snýst hraðar um sólina en sjálfa sig.
* Á Venusi kemur sólin upp í vestri, þar eð plánetan snýst rangsælis um sjálfa sig. Flestar pláneturnar snúast réttsælis en Úranus snýst öðruvísi og á sinn eigin hátt.
* Þegar sólin Venus og jörðin mynda rétt horn og plánetan er sýnilegust á himni er hún í 102.000.000 kílómetra fjarlægð frá jörðinni.
Birt: 30.11.2021
JESPER GRØNNE
