1. Hve margir bólusettir og óbólusettir smitast? 2. Hve mismunandi eru sjúkdómseinkennin? 3. Hve lengi smita bólusettir og óbólusettir? 4. Hve marga smita óbólusettir í samanburði við bólusetta?
LESTÍMI: 6 MÍNÚTUR
1. HVE MARGIR BÓLUSETTIR OG ÓBÓLUSETTIR SMITAST
Heilbrigðisyfirvöld um allan heim leggja áherslu á að óbólusett fólk – þar með talin t.d. börn og efasemdarmenn – haldi Covid-faraldrinum gangandi, þótt tölfræðin sýni að fleiri bólusettir smitist en óbólusettir.
Þessi þversögn skýrist einfaldlega af því að yfirgnæfandi fólks (á Vesturlöndum) hefur fengið bólusetningu. Þegar hlutföllin eru skoðuð með því að bera saman smitfjölda á hverja 100.000 bólusetta og hverja 100.000 óbólusetta, snúast tölurnar á haus.
Tölur frá heilbrigðisráðuneyti Wisconsinríkis í Bandaríkjunum sýna muninn skýrt og greinilega.
Til vinstri má sjá fjölda smitaðra (blátt), innlagðra (fjólublátt) og látinna (svart) af hverjum 100.000 bólusettum. Hægra megin er fjöldi smitaðra (rauðgult), innlagðra (rautt) og látinna (svart) af hverjum 100.000 óbólusettum.
Meðal bóluefnaefasemdarmanna er sú röksemd algeng að kórónaveirusmit sé svipað og inflúensa – og sem sagt ekki mikið að óttast.
En mesti munurinn á bólusettum og óbólusettum sést í fjölda sjúkrahúsinnlagna og dauðsfalla. Þetta verður mjög skýrt þegar tölurnar eru dregnar saman.
Smitaðir
Fyrir hvern einn sem smitast eftir fulla bólusetningu, smitast 4,58 óbólusettir.
Sjúkrahúsinnlögn
Fyrir hvern einn sem þarf sjúkrahúsinnlögn eftir fulla bólusetningu, þurfa 8,83 óbólusettir að leggjast inn.
Látnir
Á móti hverjum einum sem deyr úr Covid-19 eftir fulla bólusetningu, deyja 18,84 óbólusettir.
2. HVE MISMUNANDI ERU SJÚKDÓMSEINKENNIN?
Einhver mismunur milli bólusettra og óbólusettra sést einnig á sjúkdómseinkennunum.
Í enskri samantekt, þar sjúklingarnir voru sjálfir látnir lýsa einkennum sínum, kemur fram að flest bólusett fólk slapp við langvarandi hósta og hita eftir smit.
Mismunurinn gæti gefið til kynna að meðal bólusettra leggist Covid-19 einkum á efri hluta öndunarfæranna, en fari alveg niður í lungun í hinum óbólusettu.
Bólusettir fá öðruvísi einkenni
Helstu einkenni bólusettra
Höfuðverkur
Nefrennsli
Hnerri
Eymsli í hálsi
Missir lyktarskyns
Helstu einkenni óbólusettra
Höfuðverkur
Eymsli í hálsi
Nefrennsli
Hiti
Langvinnur hósti
Bólusett fólk er ólíklegra að veikjast mjög alvarlega af Covid-19.
Hlutfall þeirra sem fá langvinn eftirköst í hópi bólusettra, er umdeilt, en flestir vísindamenn eru sammála um að bóluefnin veiti ekki 100% vernd gegn eftirköstum.
Rannsóknir benda til að um 5% bólusettra fái eftirköst en um 30% óbólusettra þurfi að glíma við þau.
3. HVE LENGI SMITA BÓLUSETTIR OG ÓBÓLUSETTIR?
Hafir þú fengið bólusetningu verða veikindi þín almennt ekki jafn alvarleg og annars mætti reikna með. Veikindatíminn verður líka styttri og þú smitar heldur ekki aðra jafn lengi.
Svo lengi smita bólusettir og óbólusettir
Fullbólusettir, sem svo fá Covid-19 smita í 5-6 daga.
Óbólusettir, sem svo fá Covid-19 smita í 7-10 daga.
Munurinn á smitmagni er enn ekki ljós og því ekki hægt að fullyrða nákvæmlega hvernig og hve mikið fólk í þessum hópum smitar.
En það er þó afgerandi munur: Veirur sem verða til í bólusettu fólki eru þaktar mótefnum á yfirborði og þar af leiðandi ekki eins smitandi.
Síðast en ekki síst leiðir af lægri sýkingartölum að bólusettir eru rúmliggjandi 60% skemur en óbólusettir.
4. HVE MARGA SMITA BÓLUSETTIR Í SAMANBURÐI VIÐ BÓLUSETTA?
Í upphafi faraldursins var svonefndur smitstuðull eða „R-tala“ talsvert til umræðu. Smitstuðullinn segir til um hve marga aðra Covid-sjúklingur smitar að meðaltali.
Eftir að bóluefnin komu til sögunnar er orðið erfiðara að nota þessa tölu vegna þess að fólk skiptist nú í tvo hópa, þá óbólusettu, sem bæði smitast og smita aðra á sama hátt og áður, og svo þá bólusettu, sem bæði smitast síður og smita minna út frá sér.
Smistuðull er sem mismunandi milli hópanna tveggja.
Báðir óbólusettir
Mesta smithættan er milli óbólusettra. Smitstuðull meðal óbólusettra er talinn vera um 7.
Annar er óbólusettur
Hættan á smiti er aðeins einn tuttugasti ef annar einstaklingurinn er bólusettur.
Báðir bólusettir
Smithættan verður aðeins einn tvöhundruðasti ef báðir eru bólusettir.
Birt: 01.12.2021
JEPPE WOJCIK
