LESTÍMI: 3 MÍNÚTUR
Kórónaveirufaraldurinn hefur valdið heimsbyggðinni allri ómældum kvölum undanfarin tvö ár.
Fyrir utan það að hafa kostað ógrynni mannslífa og fjármuna hefur heimsfaraldurinn einnig haft í för með sér alls 8,4 milljón tonn af aukalegum plastúrgangi, því heimsbyggðin öll hefur haft þörf fyrir varnir og verjur sem oftast er unnið úr plasti og er iðulega einungis ætlað til nota einu sinni.
Í lok árs er búist við að alls 11 milljónir tonna af aukalegum plastúrgangi hafi bæst í sjóinn.
Samkvæmt nýrri skýrslu mun um það bil 37.000 tonnum af úrgangi hafa verið komið fyrir í fljótum og ám, sem síðan renna til sjávar.
Vísindamenn beita háþróuðum hermi sem gefur til kynna að stór hluti örplastsins, sem úrgangurinn smám saman breytist í, eigi eftir að enda í Norður-Íshafinu. Þar kann úrgangurinn í versta falli að deyða ýmis sjávardýr og að valda miklum skaða á vistkerfum hafsins.
Langstærstur hluti þessarar auknu plastmengunar á rætur að rekja til sjúkrahúsa, en einkum er um að ræða plastsprautur, -hanska og –sloppa, sem ekki hefur verið fargað með ábyrgum hætti.
Þetta á einkum við í Asíu, þar sem heilbrigðisstarfsfólk átti þegar í mestu vandræðum með úrgang áður en heimsfaraldurinn skall á, en þar hafa sorpvinnslustöðvar engan veginn undan og skýrslan segir plastmengunina einmitt aðallega eiga rætur að rekja til sjúkrahúsa í Asíu.
Gríðarmikil plastmengun í sjónum
Grímur hafa verið sagðar vera helsti syndaselurinn þegar kemur að mengun sjávar í heimsfaraldrinum. Grímurnar innihalda mikið af plasti og ef þeim er ekki fargað með sorpi, komast þær leiðar sinnar út í sjó, þar sem plastið brotnar niður í örplast, sem skaðað getur sjávardýr og haft þær afleiðingar að eitur myndast í þeim svo okkur mönnum reynist hættulegt að borða þau.
Skýrslan í tölum
- Kórónaveirufaraldurinn hafði leitt af sér á bilinu 7 til 9,8 milljón tonn af aukalegum plastúrgangi fram í ágústmánuð 2021
- Áður en árið er á enda má búast við að magnið hafi aukist upp í 11 milljón tonn
- Á bilinu 22,1 upp í 29,7 þúsund tonn af úrganginum munu berast til sjávar
- Alls 71 hundraðshlutar af heildarmagninu er talið stafa frá úrgangi sjúkrahúsa
- Persónuhlífar eiga einungis sök á 7,6 hundraðshlutum plastúrgangsins
- Alls 46 hundraðshlutar þessa aukalega plastúrgangs í sjónum eiga rætur að rekja til Asíu
- Evrópa á sök á 24 hundraðshlutum og Norður- og Suður-Ameríka samanlagt 22%
Þessi nýja skýrsla sýnir á hinn bóginn einnig að aðeins brot af plastúrganginum megi rekja til persónuhlífa. Mestallur úrgangurinn stafar frá sjúkrahúsum heimsins, sem losa plastið út í árnar, þaðan sem það svo berst áfram út í sjó.
Asísku sjúkrahúsin eru talin eiga mestu sökina, en sorpkerfi þeirra voru afar ófullkomin fyrir, áður en heimsfaraldurinn skall á og vísindamennirnir telja að stór hluti örplastsúrgangsins stafi frá þeim.
Norður-Íshafið er lokaviðkomustaðurinn
Örsmáar plastagnir munu dreifast víða með sjávarstraumunum, en rannsóknir vísindamanna segja þær munu enda ferð sína á einum eftirfarandi þriggja staða:
- Á hafsbotni
- Á strandlengjunni
- Í og umhverfis Norður-Íshafið
Engin þessara staðsetninga er sérlega hentug fyrir sjávarumhverfið, því þar er allt í rusli fyrir og allur þessi úrgangur veldur truflun á sjávarlífríkinu.
Norður-Íshafið á einkum undir högg að sækja. Fyrri rannsóknir á ferðum plastúrgangsins í sjónum, einkum frá norðanverðu Kyrrahafi, hafa leitt í ljós að stór hluti þess lendir í hringstraumum Norður-Íshafsins, sem gegna hlutverki eins konar ármynnis.
Óæskilegt plastið er sérlega skaðlegt fjölbreyttu dýralífinu á svæðinu, sem einkennist einkum af mörgum hvala- og selategundum.
Vísindamennirnir að baki rannsókninni benda á að ef við ætlum okkur að bjarga bæði mannslífum og sjávardýrum út úr þeim þrengingum sem kórónaveirufaraldurinn orsakar, þá þurfi að koma fram snjallar lausnir í tengslum við losun úrgangs, þar sem einblínt verði í ríkara mæli á plastvandann.
Birt: 27.11.2021
Sören Steensig
