Náttúran

Dægurflugan lifir hratt og deyr ung

Dægurflugur verja þremur árum ævinnar sem lirfur en síðan gerast hlutirnir hratt. Flugurnar hafa einungis örfáar klukkustundir til að breytast úr gyðlu í fullmótaða dægurflugu, finna maka og makast, auk þess sem kvendýrin verða að verpa eggjum áður en þær deyja.

BIRT: 04/11/2014

Tisza-fljótið rennur löturhægt yfir gresjur Ungverjalands í átt til Síberíu en ár hvert kviknar líf í ánni þegar þúsundir dægurflugna hefja sig til flugs frá ánni. Stærsta dægurflugan í Evrópu, Palingenia longicauda, hefur lifað sem gyðla á árbotninum í tvö til þrjú ár. Nú sveimar urmull af flugunum um í stóru geri en sumar þeirra hafa tyllt sér á trén á árbakkanum. Bæði kynin eru önnum kafin, því ævi fullorðnu dýranna er stutt.

 

Næstu klukkustundirnar einkennast af miklu annríki en á þeim er flugunum ætlað að hafa hamskipti í hinsta sinn, finna maka og eðla sig, auk þess sem kvenflugurnar eiga eftir að verpa eggjunum. Örfáum klukkustundum síðar er þessum darraðardansi lokið, því allar munu flugurnar hafa kvatt þennan heim áður en dagur rís á nýjan leik.

 

Dægurflugur hafa verið til í meira en 300 milljónir ára en um er að ræða elsta og frumstæðasta vængjaða skordýrið. Löng saga dægurflugunnar er í hrópandi ósamræmi við stutta ævi fullmótuðu skordýranna. Flestar tegundirnar, af þeim 2.500 tegundum sem fyrirfinnast, lifa skemur en sólarhring og sumar hverjar einungis í örfáar mínútur.

 

Allar tegundir lifa í snertingu við ósalt vatn. Gyðlurnar lifa á botni stöðuvatna eða áa, þar sem þær festa sig við steina, skríða á botninum ellegar grafa göng í leðjunni. Þarna naga dýrin dauðar plöntuleifar, skafa þörunga og bakteríur af steinum ellegar leggja sér til munns smádýr.

 

Gyðlurnar lifa á botninum og ganga í gegnum allt að þrjátíu gyðlustig, sem hvert og eitt einkennist af hamskiptum, þó svo að útlitið breytist sáralítið enda þótt dýrin í raun stækki. Að um það bil þremur árum loknum eru dýrin svo tilbúin til að yfirgefa vatnið.

 

Þegar gyðlurnar koma upp á yfirborðið ganga þær í gegnum breytingar og komast á eins konar unglingastig, sem er einkennandi fyrr dægurflugur. Húðin á bakinu rifnar og út úr gamla hamnum skríður skordýr með vængi.

 

„Nýja“ skordýrið er þakið örsmáum hárum sem hrinda frá sér vatni en fyrir vikið getur dýrið losað sig undan oki yfirborðsspennunnar og komist upp úr vatninu.

 

Þetta unglingastig er eitt af stystu æviskeiðum sem þekkt eru í heimi dýra. Dægurflugan flýgur beint upp á t.d. grein og þar á sér stað síðasta breytingin yfir í fullorðið, kynþroska skordýr. Á þessu stigi á dýrið aðeins eitt eftir ógert í lífinu, en það er að fjölga sér.

 

Fullvaxinni dægurflugu má í rauninni líkja við fleygt kynfæri. Munnur dýrsins er fullkominn, meltingarfærin fyllt með lofti og það nærist ekki. Karlflugan er gerð með það fyrir augum að finna sér maka.

 

Augun eru stór og gera karlflugunni kleift að koma auga á tiltæk kvendýr í ringulreið stórs flugnagers. Fremstu fæturnir eru útbúnir sérlegum krókum sem halda kvendýrinu kyrru á meðan dýrin makast. Karldýrin sleppa ekki takinu fyrr en dýrin hafa eðlað sig en að því loknu fljúga kvenflugurnar af stað til að verpa eggjunum og því næst deyja þær.

 
 

Náttúran

Krabbar hafa farið sömu ferðina 17 sinnum

Maðurinn

Er veganmatur óhollur börnum?

Maðurinn

Er veganmatur óhollur börnum?

Náttúran

Risaeðlubeinagrind seld fyrir meira en sex milljarða króna á uppboði.

Náttúran

Risaeðlubeinagrind seld fyrir meira en sex milljarða króna á uppboði.

Lifandi Saga

Ísraelski vígamaðurinn: Vill lifa í friði með Palestínumönnum

Maðurinn

Er hægt að verða gráhærður á einni nóttu?

Heilsa

Hrotur geta verið vísbending um hjartasjúkdóm: Einn hópur er í sérstakri áhættu

NÝJASTA NÝTT

Maðurinn

Er hægt að verða sólbrúnn í skugga?

Maðurinn

Gerið það sama og þúsundir gera á samfélagsmiðlum: Verið þakklát og lifið lengur

Maðurinn

Þannig getum við nýtt drauma okkar

Heilsa

Kostir þess að vera nátthrafn

Jörðin

Jörðin eftir manninn

Maðurinn

Bakteríur leysa vind í munni okkar

Lifandi Saga

Hvað átti sér stað við Wounded Knee árið 1973?

Maðurinn

Geta matvörur varið húðina gegn útfjólubláum geislum sólar?

Spurningar og svör

Hvað á eiginlega að gera við kjarnorkuverið í Tjernobyl?

Maðurinn

Myndir af einangruðum ættflokki sýna mannlegan harmleik, samkvæmt verndarsamtökum

Maðurinn

Er hægt að verða sólbrúnn í skugga?

Maðurinn

Gerið það sama og þúsundir gera á samfélagsmiðlum: Verið þakklát og lifið lengur

Maðurinn

Þannig getum við nýtt drauma okkar

Heilsa

Kostir þess að vera nátthrafn

Jörðin

Jörðin eftir manninn

Maðurinn

Bakteríur leysa vind í munni okkar

Lifandi Saga

Hvað átti sér stað við Wounded Knee árið 1973?

Maðurinn

Geta matvörur varið húðina gegn útfjólubláum geislum sólar?

Spurningar og svör

Hvað á eiginlega að gera við kjarnorkuverið í Tjernobyl?

Maðurinn

Myndir af einangruðum ættflokki sýna mannlegan harmleik, samkvæmt verndarsamtökum

Fáðu aðgang að vÍSINDI.IS

Ókeypis í 2 vikur!

 

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

 

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Jörðin

99 stórborgir eru að sökkva

Jörðin

99 stórborgir eru að sökkva

Maðurinn

Munnvatnið er fullt af eitri

Maðurinn

Munnvatnið er fullt af eitri

Maðurinn

Gæludýr koma í veg fyrir offitu og ofnæmi meðal barna

Náttúran

Hvernig bárust kettir til Ameríku?

Heilsa

Er mikið um kyrrsetu hjá þér í vinnunni? Þá getur kaffi lengt líf þitt samkvæmt stórri rannsókn.

Heilsa

Lækning gegn útbreiddum meltingartruflunum finnst í flestum eldhúsum.

Vinsælast

1

Maðurinn

Bakteríur leysa vind í munni okkar

2

Maðurinn

Myndir af einangruðum ættflokki sýna mannlegan harmleik, samkvæmt verndarsamtökum

3

Maðurinn

Geta matvörur varið húðina gegn útfjólubláum geislum sólar?

4

Jörðin

Jörðin eftir manninn

5

Spurningar og svör

Hvað á eiginlega að gera við kjarnorkuverið í Tjernobyl?

6

Heilsa

Kostir þess að vera nátthrafn

1

Maðurinn

Bakteríur leysa vind í munni okkar

2

Maðurinn

Geta matvörur varið húðina gegn útfjólubláum geislum sólar?

3

Jörðin

Jörðin eftir manninn

4

Heilsa

Kostir þess að vera nátthrafn

5

Lifandi Saga

Hvað átti sér stað við Wounded Knee árið 1973?

6

Maðurinn

Þannig getum við nýtt drauma okkar

Heilsa

Læknar hafa grætt heilt auga í mann

Maðurinn

Nú geta vísindamenn ráðskast með drauma okkar

Tækni

140.000 veirutegundir hafa fundist í þarmaflórunni

Maðurinn

Kornabörn þekkja móðurmálið sitt

Læknisfræði

Hvers vegna fáum við ofnæmi?

Maðurinn

Lamaður maður gengur fyrir eigin hugarafli

Lifandi Saga

Dans indíána orsakaði blóðbaðið við Wounded Knee

Heilsa

Rannsókn: Tæp skeiðfylli af þessari fitutegund daglega dregur úr hættu á heilabilun

Maðurinn

Er hollt að gefa blóð?

Tækni

Vandamál sem gat orðið aðkallandi

Maðurinn

Efnaskiptin eru stöðug frá 20 til 60 ára aldurs

Maðurinn

Er siðblindingi á vinnustaðnum þínum?

Er hægt að verða sólbrúnn í skugga?

Er sólarvörn yfirhöfuð nauðsynleg ef dvalið er í skugga mestallan daginn?

Maðurinn

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.690 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.