Náttúran – Eldfjöll
Lestími: 3 mínútur
Kvika ferðast í 100 milljón ár
![](https://visindi.is/wp-content/uploads/2021/09/forste-nOI2b6o5bP5V6FFPgEGmHA-683x1024.png)
1000° heitur hraunelfur streymir frá eldfjallinu Kilauea á Hawaii. Hluti af þessum glóandi massa hefur verið 3000 km og 100 milljón ár á leiðinni frá mörkum milli möttuls jarðar og kjarna.
Helvíti leynist undir hafinu
Áreksturinn milli hafsbotns og meginlandsfleka knýr megnið af eldfjöllum hnattarins – en ekki á Hawaii. Eldfjöllin þar nærast á gríðarlegri kvikusúlu – meira en 300 kílómetrar í þvermál – undir miðju Kyrrahafi.
Eldfjöll fóðra dýralíf
![](https://visindi.is/wp-content/uploads/2021/09/fisk-fGJrNAUmAAM47ZaSS5S49w.png)
Eldfjöllin á Hawaii veita þúsundum tegunda lífsbjörg í hafinu umhverfis eyjarnar. Kvikan inniheldur næringarefni, t.d. járn, sem eru lífsnauðsynleg fyrir lífverurnar og eldgosin breyta hitastigi sjávar þannig að vatnslög og næring blandast saman.
Hraun byggir eyjur frá grunni
![](https://visindi.is/wp-content/uploads/2021/09/over-vand-krmdQfTXkHiO0B2Na3QMeQ.png)
Eyjarnar hafa myndast úr hrauni sem yfir milljónir ára hefur borist frá hafsbotni. Elstu eyjarnar rufu sjávarborðið fyrir um fimm milljón árum. Með tímanum munu eldfjöllin kulna og eyjarnar sökkva í hafið – en ný eldfjöll munu koma í þeirra stað.
Eldfjallaeyjur fá íbúa
![](https://visindi.is/wp-content/uploads/2021/09/edderkop-MT1AXlNMICivtTdgpBXhWQ.png)
3000 km frá meginlandinu. Eyjurnar á Hawaii hafa frá fæðingu verið einhverjar þær afskekktustu á hnettinum. Engu að síður ólga þær af lífi. Sum dýr náðu þangað á gróðurflekum meðan önnur, eins og t.d. bæjarköngulóin, bárust með vindinum yfir hafið.
Hawaii vex enn
![](https://visindi.is/wp-content/uploads/2021/09/kilauea-ha-mtKSRLxPLhbsPU-Kjg.png)
Þann 3. maí 2018 hófst eldgos í eldfjallinu Kilauea. Á næstu mánuðum streymdi hraunið yfir stærstu eyju Hawaii og þakti 32 ferkílómetra hennar. En hraunið skóp líka nýtt land – í júlí hafði eyjan vaxið um 2,8 ferkílómetra.
Eldfjall er hlið að alheimi
![teleskop-fn4Ei3JXQcSJmcvQwb2R9Q (1) teleskop-fn4Ei3JXQcSJmcvQwb2R9Q (1)](https://visindi.is/wp-content/uploads/2021/09/teleskop-fn4Ei3JXQcSJmcvQwb2R9Q-1.png)
Stjarnfræðingar streyma til toppsins á kulnaða eldfjallinu Mauea Kea, 4205 m yfir sjávarborði. Hæð eldfjallsins og það hversu afskekktar eyjarnar eru gera þær afar heppilegar til stjörnuathuganna, eins og í Keck – sjónaukanum, en þar eru teknar myndir af ungum stjörnuþokum.
Birt: 21.09.2021
CHRISTIAN JUUL