Þann 3. desember 1967 urðu mikil straumhvörf í sögu læknavísindanna þegar suður-afríski læknirinn Christiaan Barnard (1922-2001) græddi í fyrsta sinn gjafahjarta í sjúkling.
Vissulega dó sjúklingurinn, Louis Washkansky, úr lungnabólgu eftir 18 daga, en engu að síður markaði aðgerðin upphaf nýrra tíma. Nú var hægt að skera lífstáknið sjálft, hið sláandi hjarta, úr einum brjóstkassa og flytja það yfir í annan.
Árþúsundum saman hafði hjartað verið nánast alheilagt og skurðlæknum ósnertanlegt.
Þessi tímamótaaðgerð varð möguleg þegar 25 ára stúlka, Denise Darvall, varð fórnarlamb drukkins ökumanns og faðir hennar féllst á að gefa úr henni hjartað.
Fáeinum tímum eftir að stúlkan var úrskurðuð heiladauð, gat Barnard komið hjarta hennar fyrir í Washkansky.
Þegar hjartað fór að slá reglubundið og af fullum krafti, hrópaði Barnard yfir sig glaður á afrikaans: „Dit gaan weerk!“ eða „Það virkar!“
Það kom mörgum á óvart að þessi tímamótaaðgerð skyldi gerð í Suður-Afríku. Barnard hafði verið í framhaldsnámi í Bandaríkjunum 1956-58 og m.a. lagt stund á hjartaskurðlækningar og kynnst helstu frumkvöðlunum, Norman Shumway og Dick Lower, sem unnu mikið að grundvallarrannsóknum á þessu sviði.
Það skipti líka meginmáli fyrir Barnard að hann náði að taka hjarta- og lungnavél með sér heim frá Bandaríkjunum. Vélin hafði verið lengi í þróun og var fær um að koma súrefni út í blóðið og draga úr því koltvísýring, sem var grundvallaratriði þegar hjartaaðgerðir voru annars vegar.
Árið 1963 tókst Norman Shumway að varðveita hjarta í saltríkri upplausn í 7 tíma og koma því síðan af stað aftur. Eftir þetta gerðu læknar tilraunir með að græða hjörtu í hunda bæði í Suður-Afríku og Bandaríkjunum, þar sem James Hardy tókst árið 1964 að græða simpansahjarta í mann.
Hjartað sló aðeins í 90 mínútur en ekki löngu síðar voru allmargir hópar lækna tilbúnir að flytja hjörtu milli manna.
Samkvæmt bandarískum lögum taldist fólk hins vegar ekki látið fyrr en hjartað hætti að slá og allmargar tilraunir mistókust vegna þess að gjafahjartað var orðið óstarfhæft af súrefnisskorti við ígræðsluna. Í Suður-Afríku taldist fólk einfaldlega látið þegar læknir úrskurðaði svo og þess vegna féll það Barnard í skaut að verða fyrstur.
Aðgerðin vakti gríðarlega athygli og um allan heim tóku illa undirbúnir læknar að reyna hjartaígræðslur, en með næsta dapurlegum árangri. Barnard sjálfum gekk mun betur og 1969 græddi hann í fyrsta sinn hjarta í þeldökka konu, Dorothy Fischer, sem lifði í 12,5 ár eftir aðgerðina.
Síðan hafa lífslíkur aukist til muna og sá sem lengst hefur lifað, Tony Hueman, hefur nú haft gjafahjarta sitt í 31 ár.
