Orðið tourbillon er franskt og merkir hvirfilvindur.

Þetta er heiti á sérstakri gerð gangvirkis í vélrænum úrum og telst til þess allra besta.

Í rauninni er þetta sérstök útgáfa af þeim hluta gangverksins sem nefnist gangráður og stýrir því hve hratt orkan í fjöðrinni er leyst úr læðingi – og hefur þar með úrslitaáhrif á nákvæmni úrsins.

Það var franski úrsmíðameistarinn Abraham-Louis Breguet sem fann upp þessa tækni árið 1795.

Ýmis vandamál fylgja því að fá vélrænt úr til að ganga rétt og þyngdaraflið er eitt þeirra.

Á tímum Breguets gengu menn almennt með vasaúr, en slík úr lágu yfirleitt í vasanum í sömu stellingum allan daginn. Þyngdaraflið hefur áhrif á hreyfihluti í úrinu og áhrifin verða meiri en ella ef úrið snýr alltaf eins. Breguet flutti því marga af hreyfihlutunum inn í gangverk sem sjálft snerist í hringi – tourbillon.

Þannig tókst honum að dreifa áhrifum þyngdaraflsins á úrverkið.

Nú eru tourbillon-úrin reyndar gagnrýnd fyrir að reynast ekki betur en önnur úr nema við sérstakar prófunaraðstæður sem ekki eigi endilega neitt skylt við raunveruleikann.

Eftir að úrin fluttust úr vasanum á úlnliðinn, er tourbillon-búnaðurinn einungis dýr lúxus en þýðingarlaus. Ódýr, stafræn úr eru ekki ónákvæmari.