Fiseindir eru án nokkurs vafa leyndardómdsfyllstar allra öreinda á sviði eðlisfræðinnar. Tilvist þeirra var sögð fyrir á fræðilegum forsendum árið 1930. Það gerði austurríski eðlisfræðingurinn Wolfgang Pauli og tilgangurinn var að skýra það fyrirbrigði sem kallast “betageislun”. Við slíka geislun umbreytist kjarni frumeindar skyndilega og um leið losar hún frá sér eina rafeind. En orkan varðveittist ekki eins og hún átti þó að gera samkvæmt einu af grundvallarlögmálum fræðanna. Pauli taldi að áður óþekkt öreind hlyti að flytja þessa orku burtu.
Margir töldu að ógerlegt yrði að sanna tilvist fiseinda í raunveruleikanum. Og þær fara vissulega í gegnum nokkurn veginn hvað sem er, vegna þess að engin rafmagnsverkun verður milli þeirra og annarra einda. En 1956 tókst bandarísku eðlisfræðingunum Fred Reines og Clyde Cowan þó hið ómögulega. Með því að koma fyrir skynjara rétt hjá kjarnakljúfi gátu þeir nýtt sér þá staðreynd að hann gefur frá sér ofboðslegan aragrúa fiseinda og af öllum þessum fjölda tókst þeim að greina fáeinar.
Síðar tókst mönnum einnig að sýna fram á að fiseindir berast frá sólinni. Gallinn var þó sá að ekki tókst að finna nema um þriðjung áætlaðs fjölda. Skýring kom ekki fyrr en 2001. Í kanadísku rannsóknastöðinni SNO (Sudbury Neutrino Observatory) tókst mönnum að slá því föstu að fiseindirnar væru í rauninni jafn margar og þær ættu að vera, en þær “hafa hamskipti” og taka á sig þrjár mismunandi myndir á leiðinni hingað. Aðeins ein þessara birtingarmynda sást með hefðbundnum aðferðum en hjá SNO gátu menn nú greint þær allar.
Að fiseindin skuli geta tekið á sig mismunandi myndir telja vísindamennirnir öruggt merki þess að hún hafi massa. Massann hefur enn ekki tekist að mæla, en vísindamennirnir giska á að hann gæti verið um þúsundasti hluti af massa rafeindar.
