Jörðin

Holur Jarðar afhjúpa djúp meistaraverk

Vítishola sem brennur án afláts í eyðimörkinni, koparnáma sem sést utan úr geimnum og dökkblá geil í miðju hafinu. Yfirborð jarðar er alsett risastórum holum og gígum sem eru afleiðingar ógnvænlegra náttúrukrafta eða ótrúlegrar þrautseigju mannanna.

BIRT: 28/04/2023

Gasgígur hefur brunnið í 52 ár

„Fordyri helvítis“

Hola þessi er afleiðing af óhappi sem átti sér stað árið 1971. Þá hvarf jörðin skyndilega undan rússneskum bor sem hrundi niður í heljarinnar holrými. Gas tók að streyma út og ákváðu verkfræðingar að öruggast væri að kveikja í gasinu niðri í gígnum. Síðan þá hefur ekki verið hægt að slökkva eldinn.

Ríkasta hola Jarðar sést frá geimnum

Opin náma í Bingham nærri Salt Lake City í Utah, BNA, hefur verið koparnáma frá árinu 1906. Dag hvern eru 450.000 tonn mulin niður og árleg framleiðsla er um 220 milljarðar króna að verðmæti, sem að hefur veitt Bingham Canyon námunni viðurnefnið „ríkasta hola Jarðar“.

Fljót skar Miklagljúfur út úr berginu

Eins og 400 km langt ör sker Miklagljúfur (Grand Canyon)  sig í gegnum Norður Ameríska meginlandið. Gljúfrið er meira en 1800 m djúpt þar sem það er dýpst og allt að 29 km breitt og er lang stærsta gljúfur heims.

 

Miklagljúfur er skapað af Colorado fljóti á síðustu 5 milljón árum eða svo. 

Kristaltært vatn fyllir völundarhús

Eitt tilkomumesta hellakerfi Jarðar er Ordinskaya í Úralfjöllum.  4850 m löng göng hafa verið kortlögð. Fjarlægasti staðurinn í Ordinskaja er í um kílómetra frá innganginum meðan stærsti hellirinn er með meira en 60 m þvermál.


Ordinskaya hefur myndast vegna ágangs grunnvatns á um 20 metra þykkt og 200 milljón ára gamalt lárétt lag af gipsi.

Blá hola afhjúpar forna sjávarstöðu

300 metrar á breidd, fullkomlega hringlaga og 122 metra djúp – bláholian mikla í Belís var upphaflega risastór þurr kalksteinshellir og inniheldur dropastein, en fyrir um það bil 500.000 árum varð jarðskjálfti til þess að hellirinn hrundi.

Loftsteinn myndaði stærstu holu jarðskorpunnar

Fyrir tveimur milljörðum ára síðar skall loftsteinn á jörðina með hraða sem nam um 150.000 km/klst og myndaði hinn 200 km breiðaVredefort gíg. Bjarg þetta var á stærð við Mount Everest og áreksturinn leiddi til einnar ógurlegustu orkulosunar í sögu plánetunnar

Ískristallar prýða hraunið

Fyrir u.þ.b. 5200 árum myndaðist Leitahraun í eldgosum hér á landi og til varð Raufarhólshellir. Hraunið skar 1360 metra langt op, allt að 30 metra á breidd og 10 metra hæð og þar geta á veturna skapast gríðarfallegir ísskúlptúrar.

Gasgígur hefur brunnið í 52 ár

Hola þessi er afleiðing af óhappi sem átti sér stað árið 1971. Þá hvarf jörðin skyndilega undan rússneskum bor sem hrundi niður í heljarinnar holrými. Gas tók að streyma út og ákváðu verkfræðingar að öruggast væri að kveikja í gasinu niðri í gígnum. Síðan þá hefur ekki verið hægt að slökkva eldinn.

Ríkasta hola Jarðar sést frá geimnum

Opin náma í Bingham nærri Salt Lake City í Utah, BNA, hefur verið koparnáma frá árinu 1906. Dag hvern eru 450.000 tonn mulin niður og árleg framleiðsla er um 220 milljarðar króna að verðmæti, sem að hefur veitt Bingham Canyon námunni viðurnefnið „ríkasta hola Jarðar“.

Fljót skar Miklagljúfur út úr berginu

Eins og 400 km langt ör sker Miklagljúfur (Grand Canyon)  sig í gegnum Norður Ameríska meginlandið. Gljúfrið er meira en 1800 m djúpt þar sem það er dýpst og allt að 29 km breitt og er lang stærsta gljúfur heims.

 Miklagljúfur er skapað af Colorado fljóti á síðustu 5 milljón árum eða svo. 

Kristaltært vatn fyllir völundarhús

Eitt tilkomumesta hellakerfi Jarðar er Ordinskaya í Úralfjöllum.  4850 m löng göng hafa verið kortlögð. Fjarlægasti staðurinn í Ordinskaja er í um kílómetra frá innganginum meðan stærsti hellirinn er með meira en 60 m þvermál.

 

Ordinskaya hefur myndast vegna ágangs grunnvatns á um 20 metra þykkt og 200 milljón ára gamalt lárétt lag af gipsi.

Blá hola afhjúpar forna sjávarstöðu

300 metrar á breidd, fullkomlega hringlaga og 122 metra djúp – bláholian mikla í Belís var upphaflega risastór þurr kalksteinshellir og inniheldur dropastein, en fyrir um það bil 500.000 árum varð jarðskjálfti til þess að hellirinn hrundi.

Loftsteinn myndaði stærstu holu jarðskorpunnar

Fyrir tveimur milljörðum ára síðar skall loftsteinn á jörðina með hraða sem nam um 150.000 km/klst og myndaði hinn 200 km breiðaVredefort gíg. Bjarg þetta var á stærð við Mount Everest og áreksturinn leiddi til einnar ógurlegustu orkulosunar í sögu plánetunnar

Ískristallar prýða hraunið

Fyrir u.þ.b. 5200 árum myndaðist Leitahraun í eldgosum hér á landi og til varð Raufarhólshellir. Hraunið skar 1360 metra langt op, allt að 30 metra á breidd og 10 metra hæð og þar geta á veturna skapast gríðarfallegir ísskúlptúrar.

HÖFUNDUR: NIELS HALFDAN HANSEN & CHRISTIAN ERIN-MADSEN

Giles Clarke/Getty Images,Stephen L. Saks/Photo Researchers/Ritzau Scanpix,Michele Falzone/Getty Images,Viktor Lyagushkin/PHOTOTEAM.PRO,Asahi Shimbun/Getty Images,Uig Satellite And Aerial/Ritzau Scanpix,Keldon Photography/Alamy/ImageSelect

Náttúran

Krabbar hafa farið sömu ferðina 17 sinnum

Maðurinn

Er veganmatur óhollur börnum?

Maðurinn

Er veganmatur óhollur börnum?

Náttúran

Risaeðlubeinagrind seld fyrir meira en sex milljarða króna á uppboði.

Náttúran

Risaeðlubeinagrind seld fyrir meira en sex milljarða króna á uppboði.

Lifandi Saga

Ísraelski vígamaðurinn: Vill lifa í friði með Palestínumönnum

Maðurinn

Er hægt að verða gráhærður á einni nóttu?

Heilsa

Hrotur geta verið vísbending um hjartasjúkdóm: Einn hópur er í sérstakri áhættu

NÝJASTA NÝTT

Maðurinn

Er hægt að verða sólbrúnn í skugga?

Maðurinn

Gerið það sama og þúsundir gera á samfélagsmiðlum: Verið þakklát og lifið lengur

Maðurinn

Þannig getum við nýtt drauma okkar

Heilsa

Kostir þess að vera nátthrafn

Jörðin

Jörðin eftir manninn

Maðurinn

Bakteríur leysa vind í munni okkar

Lifandi Saga

Hvað átti sér stað við Wounded Knee árið 1973?

Maðurinn

Geta matvörur varið húðina gegn útfjólubláum geislum sólar?

Spurningar og svör

Hvað á eiginlega að gera við kjarnorkuverið í Tjernobyl?

Maðurinn

Myndir af einangruðum ættflokki sýna mannlegan harmleik, samkvæmt verndarsamtökum

Maðurinn

Er hægt að verða sólbrúnn í skugga?

Maðurinn

Gerið það sama og þúsundir gera á samfélagsmiðlum: Verið þakklát og lifið lengur

Maðurinn

Þannig getum við nýtt drauma okkar

Heilsa

Kostir þess að vera nátthrafn

Jörðin

Jörðin eftir manninn

Maðurinn

Bakteríur leysa vind í munni okkar

Lifandi Saga

Hvað átti sér stað við Wounded Knee árið 1973?

Maðurinn

Geta matvörur varið húðina gegn útfjólubláum geislum sólar?

Spurningar og svör

Hvað á eiginlega að gera við kjarnorkuverið í Tjernobyl?

Maðurinn

Myndir af einangruðum ættflokki sýna mannlegan harmleik, samkvæmt verndarsamtökum

Fáðu aðgang að vÍSINDI.IS

Ókeypis í 2 vikur!

 

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

 

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Jörðin

99 stórborgir eru að sökkva

Jörðin

99 stórborgir eru að sökkva

Maðurinn

Munnvatnið er fullt af eitri

Maðurinn

Munnvatnið er fullt af eitri

Maðurinn

Gæludýr koma í veg fyrir offitu og ofnæmi meðal barna

Náttúran

Hvernig bárust kettir til Ameríku?

Heilsa

Er mikið um kyrrsetu hjá þér í vinnunni? Þá getur kaffi lengt líf þitt samkvæmt stórri rannsókn.

Heilsa

Lækning gegn útbreiddum meltingartruflunum finnst í flestum eldhúsum.

Vinsælast

1

Maðurinn

Bakteríur leysa vind í munni okkar

2

Maðurinn

Myndir af einangruðum ættflokki sýna mannlegan harmleik, samkvæmt verndarsamtökum

3

Maðurinn

Geta matvörur varið húðina gegn útfjólubláum geislum sólar?

4

Jörðin

Jörðin eftir manninn

5

Spurningar og svör

Hvað á eiginlega að gera við kjarnorkuverið í Tjernobyl?

6

Heilsa

Kostir þess að vera nátthrafn

1

Maðurinn

Bakteríur leysa vind í munni okkar

2

Maðurinn

Geta matvörur varið húðina gegn útfjólubláum geislum sólar?

3

Jörðin

Jörðin eftir manninn

4

Heilsa

Kostir þess að vera nátthrafn

5

Lifandi Saga

Hvað átti sér stað við Wounded Knee árið 1973?

6

Maðurinn

Gerið það sama og þúsundir gera á samfélagsmiðlum: Verið þakklát og lifið lengur

Heilsa

Læknar hafa grætt heilt auga í mann

Maðurinn

Nú geta vísindamenn ráðskast með drauma okkar

Tækni

140.000 veirutegundir hafa fundist í þarmaflórunni

Maðurinn

Kornabörn þekkja móðurmálið sitt

Læknisfræði

Hvers vegna fáum við ofnæmi?

Maðurinn

Lamaður maður gengur fyrir eigin hugarafli

Lifandi Saga

Dans indíána orsakaði blóðbaðið við Wounded Knee

Heilsa

Rannsókn: Tæp skeiðfylli af þessari fitutegund daglega dregur úr hættu á heilabilun

Maðurinn

Er hollt að gefa blóð?

Tækni

Vandamál sem gat orðið aðkallandi

Maðurinn

Efnaskiptin eru stöðug frá 20 til 60 ára aldurs

Maðurinn

Er siðblindingi á vinnustaðnum þínum?

Er hægt að verða sólbrúnn í skugga?

Er sólarvörn yfirhöfuð nauðsynleg ef dvalið er í skugga mestallan daginn?

Maðurinn

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.690 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.