Lifandi Saga

Hvenær urðu kosningar leynilegar?

Mútur, kúganir og hótanir geta neytt kjósendur til að velja tiltekinn flokk eða frambjóðendur. Leynilegar kosningar voru því teknar upp til að tryggja að kjósendur gætu kosið frjálst og lýðræðislega.

BIRT: 07/11/2023

Þegar í fornöld innleiddu Grikkir og Rómverjar leynilegar kosningar til að tryggja að kjósendum yrði ekki mútað eða ógnað til að kjósa á tiltekinn máta. Rómverjar gengu svo langt að innleiða fjölmargar lagagreinar sem kváðu m.a. á um að kosningar á mikilvægum embættismönnum skyldu einnig vera leynilegar.

 

Nú til dags eru leynilegar kosningar einn af hornsteinunum í lýðræðisríkjum um heim allan, því aðferðin tryggir að kjósendur geti kosið nafnlaust og frjálst án utanaðkomandi þrýstings. Þess vegna eru leynilegar kosningar nú í stjórnarskrám fjölmargra þjóða, þar á meðal hinnar íslensku.

Ástralía varð fyrsta landið á síðari tímum þar sem borgarar gátu kosið leynilega í kosningum.

Ástralir fyrstir

Á fyrri helmingi 19. aldar innleiddu lönd eins og Frakkland og Holland eina gerð af leynilegum kosningum. Kosningaseðlarnir voru þó ekki einsleitir og með því að fylgjast með lit eða stærð þeirra sem voru settir í kjörkassana gátu eftirlitsmenn fylgst með því hvaða flokka fólk var helst að kjósa.

 

Fyrsta landið sem á síðari tímum þróaði leynilegar kosningar eftir stöðlum okkar tíma var Ástralía. Þar fóru fyrstu leynilegu kosningarnar fram á eyjunni Tasmaníu með einsleitum og nafnlausum kjörseðlum í febrúar árið 1856.

 

Síðan hefur meirihluti Vesturlanda tekið upp þetta ástralska módel sem krefst þess að kjörstaðir úthluti opinberum kosningaseðlum með nöfnum allra frambjóðenda. Síðan getur kjósandi kosið í einrúmi og valið sinn frambjóðenda.

 

Á Íslandi voru leynilegar kosningar teknar upp árið 1908.

HÖFUNDUR: EMRAH SÜTCÜ

© State Library Victoria

Náttúran

Bakteríur örva ilminn af sumarregni

Lifandi Saga

Hvað átti sér stað við Wounded Knee árið 1973?

Maðurinn

Geta matvörur varið húðina gegn útfjólubláum geislum sólar?

Spurningar og svör

Hvað á eiginlega að gera við kjarnorkuverið í Tjernobyl?

Maðurinn

Myndir af einangruðum ættflokki sýna mannlegan harmleik, samkvæmt verndarsamtökum

Jörðin

Af hverju er ís svona háll?

Náttúran

Krabbar hafa farið sömu ferðina 17 sinnum

Maðurinn

Er veganmatur óhollur börnum?

Náttúran

Risaeðlubeinagrind seld fyrir meira en sex milljarða króna á uppboði.

Alheimurinn

Fullt tungl 2024 – Hvenær er tunglið fullt?

Heilsa

Líkamleg snerting er mikilvæg milli föðurs og ungabarns

Maðurinn

Vísindamenn vara við langvarandi notkun á snuði

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með rúmlega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.790 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.