Lifandi Saga

Hversu margir bjuggu í Ameríku þegar Kólumbus bar að garði?

Þegar Kólumbus kom til Nýja heimsins árið 1492 voru þar fyrir milljónir íbúa. Koma Evrópubúanna átti eftir að reynast flestum hinna innfæddu örlagarík.

BIRT: 30/01/2023

„Þetta er mýta skálduð af Evrópubúum sem töluðu um frumskóga og stór svæði ósnortin af mönnum“.

 

Þannig hljóða orð þýska vísindamannsins Heiko Prümers sem kunngjörði í maí á þessu ári það nýjasta sem fornleifafræðingateymi hans hafði fundið: Tvær áður óþekktar borgir undir þéttvöxnum gróðrinum við Amasónfljót í Bólivíu.

 

Borgirnar fundust með aðstoð leysitækni sem notuð var til að „skera“ í gegnum frumskóginn og kortleggja borgirnar. Rannsóknirnar leiddu í ljós að borgirnar tvær teygðu sig yfir afar stórt svæði og höfðu m.a. að geyma píramída, vegi og áveituskurði sem notaðir voru til að vökva uppskeruna.

Um níutíu prósent íbúanna í nýja heiminum létu lífið eftir komu Evrópubúa til álfunnar.

Þeir innfæddu voru kúgaðir og drepnir í Ameríku

Á fyrstu öldum eftir komu Kólumbusar árið 1492 voru upprunalegu menningarheimarnir í Nýja heiminum lagðir í rúst í takt við aukna landvinninga Evrópubúanna.

– 1492: Kólumbus kemur til Ameríku

Ítalski landkönnuðurinn Kristófer Kólumbus er að leita að styttri leið til Indlands þegar hann uppgötvar Nýja heiminn fyrir tilviljun. Þann 12. október 1492 kemur hann í land á eyjunni San Salvador á Bahamaeyjum. Tveimur vikum síðar uppgötvar hann Kúbu.

– 1521: Cortés lagði undir sig ríki Azteka

Spánverjinn Hernán Cortés og nokkur hundruð landvinningamanna hans gerðu samkomulag við ættflokka á svæðinu og lögðu síðan undir sig ríki Azteka. Cortés fór með sigurorð af Aztekum eftir einungis tvö ár en þeir réðu á þessum tíma ríkjum í helsta stórveldinu í Ameríku.

– 1533: Pizarró knésetti Inka

Landvinningahershöfðinginn Francisco Pizarro hafði einungis yfir litlum her að ráða þegar hann réðst á hið volduga Inkaríki. Pizarró lét taka Inkakonunginn Atahualpa höndum og krafðist óheyrilegs lausnargjalds í skiptum fyrir konunginn sem hann lét svo engu að síður taka af lífi og settist síðan sjálfur á valdastól í ríkinu.

 

– 1697: Síðasta vígi Mayanna féll

Baskneski landvinningamaðurinn Martín de Ursúa og 235 hermenn hans lögðu undir sig síðasta vígi Mayanna, í borginni Nojpetén þar sem nú er Gúatemala. Þar með hafði síðasta konungsríki Maya lotið í lægra haldi fyrir Evrópubúunum.

– 1890: Sléttuindíánarnir þvingaðir út á verndarsvæðin

Ríkisstjórn Bandaríkjanna hrakti sléttuindíánana frá búsvæðum indíánanna á 19. öld og átök meðal þeirra voru alltíð. Sem dæmi má nefna fjöldaaftökur hermanna á um 300 indíánum í víkinni sem nefndist Wounded Knee árið 1890. Örfáum árum síðar voru flestir indíánar þvingaðir til að taka sér búsetu á sérlegum verndarsvæðum.

Milljónir bjuggu í Ameríku

Borgirnar tvær eru nýjasta sönnun þess að Ameríka var hvorki frumstæður né óbyggður staður fyrir komu Kólumbusar til Nýja heimsins árið 1492.

 

Öðru nær, því í Suður-, Mið- og Norður-Ameríku bjuggu milljónir manna og margir þeirra áttu heima í háþróuðum stórborgum, jafnvel á evrópskan mælikvarða.

 

Vísindamönnum kemur þó ekki saman um hver íbúafjöldi Nýja heimsins hafi verið á þessum tíma. Sumir telja íbúana hafa verið um átta milljónir talsins en aðrir giska á hundrað milljónir. Ekki þykir fjarri sanni að hartnær 60 milljón manns hafi búið í Nýja heiminum þegar Kólumbus og menn hans bar að garði.

 

Evrópskir sjúkdómar drápu

Óháð því hver íbúafjöldinn kann að hafa verið, er víst að íbúunum fækkaði gífurlega á 16. öld þegar evrópskir landnemar hófu innreið sína.

 

Með Evrópubúunum námu nefnilega einnig land sjúkdómar sem heimamenn höfðu ekki komist í tæri við fyrr og áður en langt um leið höfðu kólera, mislingar, taugaveiki og kúabóla þurrkað út milljónir íbúanna. Í Mexíkó einu fækkaði íbúunum úr 30 milljónum í einungis þrjár á aðeins fimmtíu árum.

LESTU EINNIG

HÖFUNDUR: Emrah Sütcü

© Architect of the Capitol, © Library of Congress, © Museo del Prado, © USCapitol, © HJPD, © American Museum of Western Art ,

Jörðin

Ný NASA-flugvél á að minnka losun í flugi

Náttúran

Eitruðustu efni veraldar

Náttúran

Eitruðustu efni veraldar

Heilsa

Er hægt að sofa með opin augun?

Heilsa

Er hægt að sofa með opin augun?

Náttúran

Topp 5: Af hvaða dýrum er mestur fjöldi?

Maðurinn

Þessir einstaklingar eru í minni hættu á að greinast með heilabilun

Alheimurinn

Stjarna breytir sér í demant

NÝJASTA NÝTT

Maðurinn

Er skaðlegt að halda aftur af hnerra?

Lifandi Saga

Samkynhneigður sjónvarpsleikari skáldaði upp sögur um eiginkonur

Maðurinn

Hvernig myndast krabbamein?

Alheimurinn

Þrisvar sinnum stærra en Everestfjall: Goshalastjarna gæti brátt sést á himni í fyrsta sinn í 70 ár

Tækni

Dulkóðaður gjaldmiðill: 7 atriði sem þú ættir að vita um rafmynt 

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

Lifandi Saga

Fjórir kvillar sem bóluefni hafa knésett

Menning og saga

Frumstæð manntegund jarðsetti hina látnu

Maðurinn

Vísindamenn endurnýja hárvöxt á músum

Lifandi Saga

Nanjing harmleikurinn verri en hin versta martröð

Maðurinn

Er skaðlegt að halda aftur af hnerra?

Lifandi Saga

Samkynhneigður sjónvarpsleikari skáldaði upp sögur um eiginkonur

Maðurinn

Hvernig myndast krabbamein?

Alheimurinn

Þrisvar sinnum stærra en Everestfjall: Goshalastjarna gæti brátt sést á himni í fyrsta sinn í 70 ár

Tækni

Dulkóðaður gjaldmiðill: 7 atriði sem þú ættir að vita um rafmynt 

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

Lifandi Saga

Fjórir kvillar sem bóluefni hafa knésett

Menning og saga

Frumstæð manntegund jarðsetti hina látnu

Maðurinn

Vísindamenn endurnýja hárvöxt á músum

Lifandi Saga

Nanjing harmleikurinn verri en hin versta martröð

Fáðu aðgang að vÍSINDI.IS

Ókeypis í 2 vikur!

 

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

 

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Maðurinn

Líkami þinn lifir eftir dauðann

Maðurinn

Líkami þinn lifir eftir dauðann

Maðurinn

Hvers vegna þola sumir ekki kóríander?

Maðurinn

Hvers vegna þola sumir ekki kóríander?

Heilsa

Bakteríur í blóði auka þyngdina

Maðurinn

Svefnleysi skaðar þarmana

Lifandi Saga

Hvert flúðu spænskir Gyðingar?

Maðurinn

Rannsókn: Greinileg merki um framhjáhald.

Vinsælast

1

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

2

Maðurinn

Líkami þinn lifir eftir dauðann

3

Maðurinn

Þessir einstaklingar eru í minni hættu á að greinast með heilabilun

4

Maðurinn

Hvernig myndast krabbamein?

5

Maðurinn

3 ókostir við greind

6

Náttúran

Hversu lengi getur könguló lifað af í ryksugupokanum?

1

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

2

Maðurinn

Þessir einstaklingar eru í minni hættu á að greinast með heilabilun

3

Maðurinn

Hvernig myndast krabbamein?

4

Maðurinn

3 ókostir við greind

5

Maðurinn

Er skaðlegt að halda aftur af hnerra?

6

Náttúran

Topp 5: Af hvaða dýrum er mestur fjöldi?

Vísindamenn

Stærðfræðisnillingur fann upp tölvuna

Heilsa

Þess vegna ættir þú alltaf að setja klósettlokið niður áður en þú sturtar

Maðurinn

Vanþroskað tvíburafóstur fjarlægt úr heila ársgamallar stúlku

Tækni

100 milljónir hafa kosið: Hér eru hin sjö nýju undur veraldar 

Lifandi Saga

Hvert var banamein Elvis Presleys?

Maðurinn

Angistargenið er nú fundið

Náttúran

Glæpir borga sig

Náttúran

Af hverju límist lím ekki við innra byrði túbunnar?

Maðurinn

Vísindamenn hafa komist að rót mannvonskunnar: Fræðist um verstu hliðar ykkar

Lifandi Saga

Refsiföngum í síðari heimsstyrjöldinni fórnað 

Maðurinn

Af hverju eiga karlmenn auðveldara með að fá fullnægingu en konur?

Maðurinn

Leiðbeiningar um uppeldi: Reiðilestur veldur niðurbroti í heila

Er skaðlegt að halda aftur af hnerra?

Maður hnerrar til að hreinsa ryk, slím og aðskotahluti úr öndunarveginum, en haldi maður aftur af hnerranum situr þetta kyrrt og heldur áfram að valda óþægindum.

Maðurinn

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.690 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.