Járn: Ofurfrumefni náttúrunnar

Járn er eitt algengasta frumefni jarðar og skiptir sköpum fyrir bæði náttúru, dýr og menn.

BIRT: 27/11/2021

LESTÍMI:

2 mínútur

LESTÍMI: 1 MÍNÚTA

Nafn: Járn – úr fornnorsku Iarn
Sætistala: 26 Efnatákn: Fe 

 

Járn er um 6,2% af yfirborði jarðar og þannig fjórða útbreiddasta frumefnið (á eftir súrefni, kísli og áli). 

 

Járn er einnig talið mynda meginhluta kjarna jarðar

 

Galen sem var læknir í Grikklandi til forna hafði ákveðnar hugmyndir um mikilvægi járnsins en vissi ekki alveg hvernig það virkaði. 

 

Hann skrifaði upp á járnspæni sem var tekinn inn í víni eða vatni til þess að losa um hægðir. 

 

Sem helsta hráefnið í vopnasmíði – og verkfærum hvers konar – hefur járn haft gríðarleg áhrif á nær alla sögu mannkyns.

 

Lesið meira um lotukerfið

 

Í hvað er járn notað? 

Járn er unnið úr málmgrýti og nýtist ekki síst til þess að framleiða stál. Mismunandi stálgerðir kallast málmblöndur sem auk þess að innihalda járn eru blöndun annarra málmtegunda og jafnvel málmleysingja (einkum kolefnis).

 

Járn er nauðsynlegt fyrir nánast allar lifandi verur, þar sem það er mikilvægur þáttur í fjölmörgum efnahvörfum og öðrum líffræðilega virkum sameindum – ekki síst blóðrauða sem sér um að flytja súrefni um blóðrásina til allra frumna lífverunnar. 

 

Myndband: Járn 

Teymi nemenda við Edinborgarháskóla hafa búið til „Periodic System of Videos“. Hér er dágott myndband þeirra um járn: 

 

 

 

Birt: 27.11.2021

 

 

 

LARS THOMAS OG ANDERS BRUUN

 

 

BIRT: 27/11/2021

vinsælustu greinarnar

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Viltu lesa greinina?

Fáðu aðgang að visindi.is

Ókeypis í 2 vikur!

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Núverandi áskrifendur að tímaritinu fá að sjálfsögðu ókeypis aðgang að vefnum og þurfa bara að virkja aðgang sinn hér.

Ef þú ert þegar áskrifandi að visindi.is