Samúræinn dregur upp hárbeitt sverð sitt og heggur því leiftursnöggt í gegnum loftið. Lipur eins og köttur víkur gamli maðurinn undan því.
Furðu lostinn samúræinn, bæði yngri og sterkari en andstæðingurinn, nær ekki að undirbúa sig gegn óvæntri árás.
Með hnitmiðuðu sparki kemur gamli maðurinn samúræjanum á hnén og annað högg fellir vígamanninn á jörðina. Á næsta augnabliki er sá gamli kominn yfir óvin sinn og slær hann meðvitundarlausan með öflugu höggi á hálsinn. Bardaginn er yfirstaðinn.
Þrautþjálfaðir vígamenn eins og samúræjar gátu ekki alltaf verið öruggir um sigur gegn þeim sem höfðu frá því í barnæsku æft bardagaðferðir eins og karate og jiu-jitsu.
Þróaðist í austur Asíu
Listin að verjast árásum er jafn gömul mannkyni og yfir heim allan og á öllum tímum hefur sá hæfileiki oft varðað skilin milli lífs og dauða. En hvergi var sjálfsvarnartæknin jafn vel þróuð eins og í A-Asíu.
Og það er heldur engin önnur tækni í návígi án vopna sem er jafn þekkt eða goðsagnakennd.
Hinir japönsku samúræjar herjuðu oft á varnarlausa bændur.
Í dag er þessi austurasíska sjálfsvarnartækni orðin að keppnisíþrótt og milljónir manna æfa hana um heim allan.
Einn forkólfurinn í þessari austurasísku bardagatækni hét Bodhidharma og var búddískur munkur. Á fimmtu eða sjöttu öld kom hann til Kína frá Indlandi til að breiða út kenningar sínar.
Samkvæmt þjóðsögunni gekk trúboð hans ekki sérlega vel því fyrirlestrar hans þóttu svo leiðinlegir að lærlingarnir sofnuðu einatt þegar þeir áttu að hugleiða. Til þess að halda nemendum sínum vakandi innleiddi Bodhidharma líkamsæfingar og með harðri þjálfun öðluðust munkarnir frábæra eiginleika til að stjórna vöðvum líkamans.
Sagt er að allar asískar bardagalistir séu upprunnar í Shaolin-klaustrinu í hinu kínverska Henan-héraði. Málverk í klaustrinu sýna munka í miðjum kung-fu bardaga. Þeir hófust fyrir meira en 1.500 árum.
Upp úr þessum æfingum spruttu sjálfsvarnaríþróttir og er karate ein sú þekktasta þeirra.
Uppruna karate má rekja til eyjarinnar Okinawa en vegna hernaðarlegs mikilvægis hennar í austur kínverska hafinu var sífellt verið að ráðast inn í hana. Á sautjándu öld hernámu Japanar eyjuna og þá var fyrirskipað að einungis samúræjar mættu bera vopn.
Karate sem var undir miklum áhrifum frá sjálfsvarnaríþróttum frá Kína, varð á þessum tíma aðferð bænda og búaliðs til að verjast gegn fjandsamlegum árásum samúræja.
Leynileg kennsla
Það er ekki að finna miklar upplýsingar um hvenær þessi vopnlausa varnaraðferð (nafnið kemur frá kara og te, japönsku orðunum fyrir „tóm hönd“) þróaðist. Það stafar m.a. af því að stór hluti ritaðra heimilda um tæknina eyðilagðist undir lok síðari heimsstyrjaldar, þegar Bandaríkjamenn og Japanar börðust heiftarlega á eyjunni.
Hersar á Okinawa litu slíkar æfingar hornauga og því var karate nokkuð sem var kennt með mikilli leynd af meistara (sensei) til lærlings (deshi).
Í karate- og ninjakvikmyndum má oft sjá hvernig kapparnir drepa andstæðinginn með einu höggi eða svipta hann rænu með því að þrýsta á sérstaka taugapunkta. Þetta er ekki fjarri raunveruleikanum.
Launmorð voru algeng og ef einhver sýndi ógnandi hegðun á röngum stað eða í röngum aðstæðum gátu lífverðirnir auðveldlega túlkað það sem yfirvofandi hættu fyrir herra sinn.
Sá sem hafði lært jiu-jitsu var sérfræðingur í mismunandi tökum og í því að láta andstæðinginn missa meðvitund með ýmsum brögðum á fáeinum sekúndum.
Jiu-jitsu var þróað af samuræjum og þar var meiri áhersla lögð á köst og tök, ólíkt höggum og stökkum í karate – sem sjaldnast voru skilvirk gegn brynjuðum andstæðingi.
Margir jiu-jitsu meistarar bjuggu yfir meira en bara því að geta gripið menn tökum og kastað þeim. Þeir þekktu einnig bestu leiðina til að stinga augun út úr andstæðingnum eða hvernig mætti sem skilvirkast fara með bæði hnífa, keðjur og önnur vopn.
Þetta voru eiginleikar sem gerði jiu-jitsu meistara að eftirsóttum hermönnum og lífvörðum við hof stríðsherranna.
Í Japan var áður fyrr afar fastmótað lénsveldi. Á tímabilum var landinu stýrt af keisara, á öðrum tímum var það í reynd æðsti herforinginn – svonefndur shogun – sem var við völd.
Við þetta bættist löng röð af lægra settum stríðsherrum sem allir voru með sína hirð.
Austurasískar bardagaíþróttir
Það fyrirfinnast margar ólíkar sjálfsvarnarhefðir með austurasískan uppruna.
Hér eru nokkrar þeirra:
Wushu – sameiginleg heiti fyrir mismunandi kínverskar bardagaíþróttir, t.d. kung-fu (frá 3. öld).
Karate – japönsk íþrótt fyrir návígi með spörkum og höggum (þekkt frá 5. öld)
Jiu-jitsu – japönsk varnaríþrótt þar sem mikið er um tök og köst. (8.öld)
Thaibox – bardagaíþrótt frá Tælandi þar sem högg, spörk, kné og olnbogar er notað (16.öld)
Kendo – japönsk bardagatækni sem er núna æfð með bambusstöfum (17.öld)
Taikwondo – bardagaíþrótt frá Kóreu þar sem spörk ráða mestu (1945).
Launmorð voru alvanaleg
Launmorð voru algeng og ef einhver sýndi ógnandi hegðun á röngum stað eða í röngum aðstæðum gátu lífverðirnir auðveldlega túlkað það sem yfirvofandi hættu fyrir herra sinn. En til þess að forðast diplómatíska skandala voru lífverðirnir þjálfaðir í að nota árangursríkustu tökin til að ráða niðurlögum andstæðings síns án þess að skaða hann.
Ef óvinurinn reyndist hins vegar vera mjög ógnandi gat það farið svo að lífverðirnir myndu einfaldlega drepa hann.
Bardagatæknin breyttist í takt við þróun samfélagsins. Á friðartímum voru sýningar algengar þar sem enginn meiddist – dálítið eins og burtfararkeppnir á miðöldum í Evrópu.
Þegar stríð geisuðu var gripið til banvænni aðferða við að afvopna andstæðinginn. Maður getur ímyndað sér að það hafi verið á slíkum tímum sem jiu-jitsu kastið kikko gaeshi („snúa skjaldbökunni“) sá dagsins ljós.
Þetta gæti virst vera eins og einhver leikur en með réttri tækni var þetta banvænt bragð þar sem það gekk út á að snúa andstæðingnum á hvolf og keyra höfuð hans niður í jörðina.
Bruce Lee sló í gegn í myndinni „Fist of Fury“ frá árinu 1972.
Mesta kung-fu stjarna heims
Upp úr 1970 kom fram ný gerð kvikmynda, kung-fu kvikmyndir. Fyrsta myndin kom frá Hong Kong og hvorki handrit, leikarar né tækniúrvinnsla þóttu vera af miklum gæðum.
En myndirnar urðu samt gríðarlega vinsælar og Hollywood apaði eftir þeim.
Hinn kínversk-bandaríski Bruce Lee sem fæddist í San Fransisco og óx upp í Hong Kong, var vinsælasta stjarnan. Hann lék aðalhlutverk í sígildum myndum sem voru framleiddar í Hong Kong eins og Fists of Fury og Way of the Dragon.
Hvað Bruce Lee var fær um að gera eða ekki gera með sínum vel þjálfaða líkama er orðið að eins konar þjóðsögn.
Menn héldu því fram að hann væri svo snöggur, að hann gæti gripið hrísgrjón sem var kastað í loft upp með matarprjónum – og hann var fær um að mölva þykkar tréplötur með berum hnefum.
Bruce Lee dó í júlí 1973, sex dögum fyrir frumsýningu á Enter the Dragon sem er vafalítið þekktasta mynd hans.
Stofnaði eigin karateskóla
Maðurinn á bak við karate nútímans hét Gichin Funakoshi (1868 – 1957). Hann tók ungur að æfa karate á heimaeyju sinni Okinawa og stofnaði eigin skóla í upphafi 20. aldar sem breiddist síðan út á næstu áratugum til annarra stórborga í Japan.
Hans gerð af karate var þekkt sem shotokan-karate og einkenndist af mikilli tæknilegri kunnáttu. Einnig grundvallaðist þessi karateskóli mikið á alls konar varnaraðferðum.
Japan var lengi lokuð þjóð sem er ein ástæða þess að það var ekki fyrr en um miðja 20. öld sem þessi nýja sjálfsvarnaraðferð breiddist út til Vesturlanda.
Eftir lok síðari heimsstyrjaldar sneru margir bandarískir hermenn heim með karatekunnáttu sína í farteskinu.
Fáeinum árum síðar spruttu upp svonefnd dojo eða æfingasalir í nánast öllum bandarískum stórborgum.
Árið 1940 bauð SS-foringinn Heinrich Himmler norskum lögreglumönnum í námsferð til Þýskalands. Þar fengu lögreglumennirnir sýnikennslu á hinu nýja vopni þýskra kollega þeirra, jiu-jitsu.
Karate á Íslandi
Karate barst til Íslands upp úr 1970 og Karatefélag Reykjavíkur var stofnað árið 1973.
Það er jafnframt fyrsta karatefélagið hérlendis.
Þegar karate hafði breiðst út um Norðurlönd upp úr 1980 var fyrst og fremst litið á það sem ofbeldisfulla íþrótt og var talið að það væru mestmegnis pörupiltar á refilstigum sem æfðu sjálfsvarnaraðferðina til að hrella almenna borgara.
Slík gagnrýni fjaraði smám saman út og ein ástæða fyrir því hvað karate hefur verið farsæl íþrótt er að þjálfun hennar felur í sér mikla samhæfingu hugar og handa sem næst einungis með mikilli þjálfun.
Nú má jafnvel sjá dæmi þess hvernig ýmsir læknar ráðleggja sjúklingum sínum að stunda karate meðfram lyfjameðferð til þess að skerpa einbeitingu sína og líkamsatgervi og jafnvel til þess að stilla verki – nokkuð sem er í hrópandi mótsögn við hvernig bardagaíþrótt þessi var notuð á Okinawa fyrir 400 árum.
