Alheimurinn

Litrík stjörnuþoka sem gægist upp á yfirborðið

Risastórt auga – þvermál 2,8 ljósár – starir á okkur utan úr geimi. En útlitið er blekkjandi. Augað er í raun leifar dauðrar stjörnu og sýnir okkur hvernig sólin okkar mun enda. Gríptu því sjónauka og horfðu á örlög sólkerfisins.

BIRT: 07/09/2021

Alheimurinn – Stjörnur

Lestími: 3 mínútur

HELIX ÞOKAN

 

Í um 700 ljósára fjarlægð frá jörðinni liggur Helixþokan (Gormþokan) – litrík stjörnuþoka sem er í laginu eins og auga. Fjarlægðin til þokunnar er tiltölulega stutt miðað við heildarstærð vetrarbrautarinnar okkar sem er um 200.000 ljósár, og því hafa vísindamenn getað rannsakað Helix-þokuna í smáatriðum.

 

Rannsóknir vísindamanna sýna að Helixþokan er svokölluð plánetuþoka – það er stjörnuþoka sem myndaðist þegar meðalstór stjarna dó.

 

Þegar mjög stórar stjörnur deyja, springa þær (supernova) en meðalstórar stjörnur – þar með talin sólin okkar – deyja á annan hátt.

 

Vísindamenn geta horft inn í Helix þokuna með því að mæla innrauða ljósið sem þokan sendir frá sér.

 

  • 1- Í miðju þokunnar er hvítur dvergur -leifar af kjarna dauðrar stjörnu.

 

  • 2- Um miðjuna er rykskel,sem gæti verið leifar sólkerfis dauðu stjörnunnar.

 

  • 3 – Blettir í miðri þokunni, líkir halastjörnum, gætu verið leifar af plánetum.

 

  • 4 – Í útjaðri þokunnar er stjörnuefni, sem hefur þeyst frá dauðu stjörnunni.

 

  • 5 – Lögun þokunnar stafar af árekstrum við gas og ryk sem eru fyrir utan þokuna.

 

 

Þegar þær hafa klárað allt vetni í kjarnanum bólgna þær upp og að lokum þeyta þær ystu efnunum frá sér út í geiminn.

 

Innsti hluti stjörnunnar breytist í svokallaðan hvítan dverg. Engin kjarnahvörf eiga sér lengur stað inni í stjörnunni og eftir situr hvítglóandi kjarni. sem gefur samt frá sér mikið magn geislunar sem veldur því að leifar stjörnunnar lýsa upp í mismunandi litum.

 

Vísindamenn hafa reiknað út að Helixþokan varð til fyrir um 10.000 árum og þeir trúa því að okkar eigin sól muni líklega mynda svipaða þoku eftir rúmlega fimm milljarða ára.

 

HÉR GETURÐU SÉÐ HELIX ÞOKUNA

HVAR OG HVENÆR

Þann 8. september er ekki mikil truflun af ljósi tunglsins og þú munt finna Helixþokuna í suðvestri. Það nær hæsta punkti sínum – um 10 gráður yfir sjóndeildarhringnum – um klukkan 5:30.

 

Sýnileiki?

Hringþokan er stór – hún dreifist yfir stórt svæði- um helmingi af stærð fulls tungls – og því er betra að skoða hana í  venjulegum handsjónauka en með öflugum stjörnusjónauka.

 

Helix þokan sést frá Íslandi, naumlega þó því hún rís aldrei hátt yfir sjóndeildarhringinn.

 

Til að finna Helixþokuna, leyfðu augunum að venjast myrkrinu í 15 mínútur. Horfðu síðan í átt að sjóndeildarhringnum í suðvestri og lyftu
sjónauka hægt upp þar til þú sérð lítinn, lýsandi hring.

 

Birt: 07.09.2021

 

 

JESPER GRØNNE

 

Lifandi Saga

Nanjing harmleikurinn verri en hin versta martröð

Maðurinn

3 ókostir við greind

Maðurinn

3 ókostir við greind

Jörðin

Ný NASA-flugvél á að minnka losun í flugi

Jörðin

Ný NASA-flugvél á að minnka losun í flugi

Náttúran

Ljós ruglar viðbrögð skordýranna

Jörðin

Maðurinn hefur breytt möndulhalla jarðar

Náttúran

Topp 5: Af hvaða dýrum er mestur fjöldi?

NÝJASTA NÝTT

Menning og saga

Svona myndi kjarnorkustríð hafa áhrif á heiminn

Lifandi Saga

Flugmóðurskip úr sagi og ís átti að brjóta kafbáta Þjóðverjanna á bak aftur

Maðurinn

Er skaðlegt að halda aftur af hnerra?

Lifandi Saga

Samkynhneigður sjónvarpsleikari skáldaði upp sögur um eiginkonur

Maðurinn

Hvernig myndast krabbamein?

Alheimurinn

Þrisvar sinnum stærra en Everestfjall: Goshalastjarna gæti brátt sést á himni í fyrsta sinn í 70 ár

Tækni

Dulkóðaður gjaldmiðill: 7 atriði sem þú ættir að vita um rafmynt 

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

Lifandi Saga

Fjórir kvillar sem bóluefni hafa knésett

Menning og saga

Frumstæð manntegund jarðsetti hina látnu

Menning og saga

Svona myndi kjarnorkustríð hafa áhrif á heiminn

Lifandi Saga

Flugmóðurskip úr sagi og ís átti að brjóta kafbáta Þjóðverjanna á bak aftur

Maðurinn

Er skaðlegt að halda aftur af hnerra?

Lifandi Saga

Samkynhneigður sjónvarpsleikari skáldaði upp sögur um eiginkonur

Maðurinn

Hvernig myndast krabbamein?

Alheimurinn

Þrisvar sinnum stærra en Everestfjall: Goshalastjarna gæti brátt sést á himni í fyrsta sinn í 70 ár

Tækni

Dulkóðaður gjaldmiðill: 7 atriði sem þú ættir að vita um rafmynt 

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

Lifandi Saga

Fjórir kvillar sem bóluefni hafa knésett

Menning og saga

Frumstæð manntegund jarðsetti hina látnu

Fáðu aðgang að vÍSINDI.IS

Ókeypis í 2 vikur!

 

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

 

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Alheimurinn

Stjarna breytir sér í demant

Alheimurinn

Stjarna breytir sér í demant

Náttúran

Hversu lengi getur könguló lifað af í ryksugupokanum?

Náttúran

Hversu lengi getur könguló lifað af í ryksugupokanum?

Maðurinn

Líkami þinn lifir eftir dauðann

Maðurinn

Hvers vegna þola sumir ekki kóríander?

Heilsa

Bakteríur í blóði auka þyngdina

Maðurinn

Svefnleysi skaðar þarmana

Vinsælast

1

Menning og saga

Svona myndi kjarnorkustríð hafa áhrif á heiminn

2

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

3

Maðurinn

Þessir einstaklingar eru í minni hættu á að greinast með heilabilun

4

Maðurinn

Hvernig myndast krabbamein?

5

Maðurinn

3 ókostir við greind

6

Maðurinn

Er skaðlegt að halda aftur af hnerra?

1

Menning og saga

Svona myndi kjarnorkustríð hafa áhrif á heiminn

2

Menning

Af hverju fengu inúítar ekki skyrbjúg?

3

Maðurinn

Hvernig myndast krabbamein?

4

Maðurinn

3 ókostir við greind

5

Maðurinn

Er skaðlegt að halda aftur af hnerra?

6

Lifandi Saga

Nanjing harmleikurinn verri en hin versta martröð

Maðurinn

Rannsókn: Greinileg merki um framhjáhald.

Lifandi Saga

Þess vegna trúa milljónir á mýtuna: Barnaníðingar djöfulsins 

Vísindamenn

Stærðfræðisnillingur fann upp tölvuna

Heilsa

Þess vegna ættir þú alltaf að setja klósettlokið niður áður en þú sturtar

Lifandi Saga

Edmund Kemper: Hrottafenginn raðmorðingi var vinur lögreglunnar

Lifandi Saga

Hver fékk fyrsta rauða spjaldið?

Lifandi Saga

Hvert var banamein Elvis Presleys?

Maðurinn

Angistargenið er nú fundið

Náttúran

Glæpir borga sig

Náttúran

Af hverju límist lím ekki við innra byrði túbunnar?

Maðurinn

Vísindamenn hafa komist að rót mannvonskunnar: Fræðist um verstu hliðar ykkar

Lifandi Saga

Refsiföngum í síðari heimsstyrjöldinni fórnað 

Svona myndi kjarnorkustríð hafa áhrif á heiminn

Jafnvel þótt aðeins minnstu kjarnorkuveldin tækju upp á því að nota vopnabúrið sitt hefði það alvarlegar afleiðingar fyrir plánetuna okkar. Lítil ísöld skapaðist, uppskerubrestur yrði um heim allan og baráttan um fæðuna myndi hefjast.

Menning og saga

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.690 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.