Alheimurinn

Litrík stjörnuþoka sem gægist upp á yfirborðið

Risastórt auga – þvermál 2,8 ljósár – starir á okkur utan úr geimi. En útlitið er blekkjandi. Augað er í raun leifar dauðrar stjörnu og sýnir okkur hvernig sólin okkar mun enda. Gríptu því sjónauka og horfðu á örlög sólkerfisins.

BIRT: 07/09/2021

Alheimurinn – Stjörnur

Lestími: 3 mínútur

HELIX ÞOKAN

 

Í um 700 ljósára fjarlægð frá jörðinni liggur Helixþokan (Gormþokan) – litrík stjörnuþoka sem er í laginu eins og auga. Fjarlægðin til þokunnar er tiltölulega stutt miðað við heildarstærð vetrarbrautarinnar okkar sem er um 200.000 ljósár, og því hafa vísindamenn getað rannsakað Helix-þokuna í smáatriðum.

 

Rannsóknir vísindamanna sýna að Helixþokan er svokölluð plánetuþoka – það er stjörnuþoka sem myndaðist þegar meðalstór stjarna dó.

 

Þegar mjög stórar stjörnur deyja, springa þær (supernova) en meðalstórar stjörnur – þar með talin sólin okkar – deyja á annan hátt.

 

Vísindamenn geta horft inn í Helix þokuna með því að mæla innrauða ljósið sem þokan sendir frá sér.

 

  • 1- Í miðju þokunnar er hvítur dvergur -leifar af kjarna dauðrar stjörnu.

 

  • 2- Um miðjuna er rykskel,sem gæti verið leifar sólkerfis dauðu stjörnunnar.

 

  • 3 – Blettir í miðri þokunni, líkir halastjörnum, gætu verið leifar af plánetum.

 

  • 4 – Í útjaðri þokunnar er stjörnuefni, sem hefur þeyst frá dauðu stjörnunni.

 

  • 5 – Lögun þokunnar stafar af árekstrum við gas og ryk sem eru fyrir utan þokuna.

 

 

Þegar þær hafa klárað allt vetni í kjarnanum bólgna þær upp og að lokum þeyta þær ystu efnunum frá sér út í geiminn.

 

Innsti hluti stjörnunnar breytist í svokallaðan hvítan dverg. Engin kjarnahvörf eiga sér lengur stað inni í stjörnunni og eftir situr hvítglóandi kjarni. sem gefur samt frá sér mikið magn geislunar sem veldur því að leifar stjörnunnar lýsa upp í mismunandi litum.

 

Vísindamenn hafa reiknað út að Helixþokan varð til fyrir um 10.000 árum og þeir trúa því að okkar eigin sól muni líklega mynda svipaða þoku eftir rúmlega fimm milljarða ára.

 

HÉR GETURÐU SÉÐ HELIX ÞOKUNA

HVAR OG HVENÆR

Þann 8. september er ekki mikil truflun af ljósi tunglsins og þú munt finna Helixþokuna í suðvestri. Það nær hæsta punkti sínum – um 10 gráður yfir sjóndeildarhringnum – um klukkan 5:30.

 

Sýnileiki?

Hringþokan er stór – hún dreifist yfir stórt svæði- um helmingi af stærð fulls tungls – og því er betra að skoða hana í  venjulegum handsjónauka en með öflugum stjörnusjónauka.

 

Helix þokan sést frá Íslandi, naumlega þó því hún rís aldrei hátt yfir sjóndeildarhringinn.

 

Til að finna Helixþokuna, leyfðu augunum að venjast myrkrinu í 15 mínútur. Horfðu síðan í átt að sjóndeildarhringnum í suðvestri og lyftu
sjónauka hægt upp þar til þú sérð lítinn, lýsandi hring.

 

Birt: 07.09.2021

 

 

JESPER GRØNNE

 

Náttúran

Bakteríur örva ilminn af sumarregni

Alheimurinn

NASA uppgötvar dularfullan hlut sem er 27.000 sinnum stærri en jörðin – hreyfist á 1,6 milljón km/klst.

Maðurinn

Lyktin afhjúpar öll þín leyndarmál: Lyktin er hið nýja fingrafar

Tækni

Líkami þinn er orkuver

Jörðin

Myndast skýstrókar í Norður-Evrópu?

Lifandi Saga

Hver var fyrsti þekkti guðinn?

Lifandi Saga

Hvenær fórum við að kyssast?

Maðurinn

Hvers vegna verður maður þreyttur eftir að hafa borðað?

Lifandi Saga

Hvers vegna eru til herra- og kvenreiðhjól?

Maðurinn

Lítið en mikilvægt atriði í uppeldinu getur haft mikil áhrif seinna á lífsleiðinni

Heilsa

Sérfræðingar í sykursýki: Jafnvel lítið magn af þessari tegund matar getur aukið hættuna um 15 prósent.

Maðurinn

Þú ert tveimur sekúndum frá því að springa úr reiði

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með rúmlega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.790 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Viltu lesa greinina?

Fáðu aðgang að visindi.is

Ókeypis í 2 vikur!

Eftir það kostar eingöngu 1.790 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Núverandi áskrifendur að tímaritinu fá að sjálfsögðu ókeypis aðgang að vefnum og þurfa bara að virkja aðgang sinn hér.

Ef þú ert þegar áskrifandi að visindi.is