Jörðin

Lónið hverfur á þremur dögum!

Merzbacher lónið í Tien Shan fjöllunum í Kirgistan myndast úr leysingavatni. Á hverju sumri hverfur vatnið á innan við þremur sólarhringum. Vísindamenn fýsir að komast að raun um hvað veldur.

BIRT: 04/11/2014

Á sama tíma ár hvert myndast furðulegt fyrirbæri á landamærum Kirgistan, Kasakstan og Kína en um er að ræða Merzbacher lónið sem myndast úr leysingavatni frá jökli sem kallast Inylchek. Þegar lónið nær hámarki sínu tæmist það skyndilega og meira en 250 rúmmetrar vatns streyma úr því á örfáum dögum. Vatnið rennur undir ísstíflu, sem haldið hafði lóninu í skefjum, og streymir frá jökulsporðinum. Vatnið veldur flóðum í dal einum um nokkurra daga skeið og mörg hundruð kílómetra löngu ferðalagi þess lýkur svo endanlega í Taklamakan eyðimörkinni. Lón, sem tæmast jafn skyndilega og þetta, eru þekkt fyrirbæri á svæðum þar sem jöklar fyrirfinnast. Þessi vatnsflaumur sem minnir einna helst á syndaflóðið forðum er það sem við Íslendingar þekkjum sem jökulhlaup. Að öllu jöfnu er ógerningur að spá fyrir um hvenær hlaup verður og sökum þess að jökulhlaup hrifsa með sér allt sem á vegi þeirra verður hafa þau kostað mörg mannslíf gegnum tíðina. Mannfólkinu hefur þó ekki stafað hætta af Merzbacher jökullóninu til þessa, því flóð af völdum hlaupsins verða á óbyggðum svæðum. Þetta sérstaka hlaup er þó ólíkt öðrum jökulhlaupum að því leyti að hlaupið er mjög reglubundið og á sér stað á stuttu tímabili í júli eða ágúst ár hvert. Fyrir vikið er auðvelt að fylgjast með þessu tiltekna jökulhlaupi.

 

Vísindamenn frá þýsku jarðfræðivísindastofnuninni, GFZ, hafa sett á laggirnar alþjóðlega loftslagsathugunarstöð, Global Change Observatory, ásamt starfsbræðrum sínum frá Kirgistan og Austurríki, og þar er ætlunin að stunda vísindalegar rannsóknir á þessu fyrirbæri.

 

Inylchek jökullinn er ríflega 60 km á lengd og hann þekur svæði sem er alls 650 km2 að flatarmáli. Frá jöklinum skríða aðallega tvær jökultungur, önnur úr norðurhuta jökulsins og hin úr suðurhlutanum. Tungurnar skríða sín í hvorum dalnum, sem eru nokkurn veginn samsíða. Jökultungurnar tvær sameinast svo rétt við Merzbacher jökullónið. Norðurhluti jökulsins er á undanhaldi og er jökulsporðurinn í fimm km fjarlægð frá Merzbacher lóninu, hulinn á bakvið háan jökulruðning. Syðri hluti jökulsins hefur mjög mikil áhrif á jökullónið. Hluti af jöklinum skríður þannig í aðra átt en aðalskriðáttin og hreyfist í átt að lóninu. Þar myndar jökulsporðurinn heilan múr af ís, sem stíflar vatnið inni í lóninu og þaðan brotna stór ísbjörg sem falla í lónið. Þó svo að jökullinn í heild sinni sé á undanhaldi skríður hann engu að síður fram.

 

Jökulhlaup kallast það þegar gífurlega mikið vatn brýst skyndilega undan jökli og streymir til sjávar. Þau eru skilgreind sem skyndileg flóð úr lóni við eða undir jökli. Til eru nokkrar tegundir jökulhlaupa. Það getur verið jökull sem stíflar á og stíflan síðan brestur eða þá jarðhiti sem veldur vökvasöfnun undir jökli og vatnið brýtur sér svo leið undan eða jökulgarður sem fyllist af vatni og brestur. Í jökulhlaupum er mikil orka og rennsli í þeim getur verið tugir þúsunda rúmmetra á sekúndu. Þau eru það kraftmikil að þau geta flutt með sér grjót og ísjaka sem vega nokkur hundruð kíló. Jökulhlaup byrja yfirleitt af miklum krafti og með stuttum fyrirvara. Vísindamenn hafa enn ekki leyst ráðgátuna um Merzbacher lónið. Mælingar hafa leitt í ljós að miðja ísstíflunnar rís um meira en 20 metra þegar lónið fyllist. Ráðgáta er hvernig lónið getur fyllst aftur á einungis einu ári. Vísindamennirnir telja að norðurhluti jökulsins skipti hér sköpum, því þaðan streymir leysingavatn í átt að lóninu en vonir eru bundnar við að jarðfræðirannsóknir í nýju athugunarstöðinni færi svör við þessari spurningu og mörgum öðrum tengdum Merzbacher lóninu.

 

Þá hafa vísindamennirnir einnig áhuga á að kanna hver áhrif hnatthlýnun hefur á bráðnun jöklanna og sömuleiðis áhrifin á jökullón á borð við Merzbacher lónið.

 
 

Maðurinn

Einvígið: Er rafmagnstannbursti betri en venjulegur?

Maðurinn

Getur dáleiðslan komið í stað fyrir lyf? 

Maðurinn

Getur dáleiðslan komið í stað fyrir lyf? 

Maðurinn

Hvaða blóðflokkur er sjaldgæfastur?

Maðurinn

Hvaða blóðflokkur er sjaldgæfastur?

Náttúran

Þrisvar til tunglsins og til baka aftur

Alheimurinn

Fullt tungl 2024 – Hvenær er tunglið fullt?

Jörðin

Hversu mikið menga leikföng?

NÝJASTA NÝTT

Náttúran

8 uppfinningar sem þú getur þakkað Einstein fyrir

Maðurinn

Sársauki – Hvað er sársauki?

Alheimurinn

Hvað er andefni?

Maðurinn

Þess vegna tekur ástarsorg svona mikið á okkur

Maðurinn

Heilann þyrstir í fitu

Maðurinn

Er það skaðlegt að plokka nefhárin?

Lifandi Saga

Hve lengi höfum við fengið sumarfrí?

Jörðin

Vísindamenn greina vaxtarverki: Fæðuhringur eldfjallsins

Maðurinn

Ást er eintóm efnafræði

Náttúran

Hjarta steypireyðar slær bara tvisvar á mínútu

Náttúran

8 uppfinningar sem þú getur þakkað Einstein fyrir

Maðurinn

Sársauki – Hvað er sársauki?

Alheimurinn

Hvað er andefni?

Maðurinn

Þess vegna tekur ástarsorg svona mikið á okkur

Maðurinn

Heilann þyrstir í fitu

Maðurinn

Er það skaðlegt að plokka nefhárin?

Lifandi Saga

Hve lengi höfum við fengið sumarfrí?

Jörðin

Vísindamenn greina vaxtarverki: Fæðuhringur eldfjallsins

Maðurinn

Ást er eintóm efnafræði

Náttúran

Hjarta steypireyðar slær bara tvisvar á mínútu

Fáðu aðgang að vÍSINDI.IS

Ókeypis í 2 vikur!

 

Eftir það kostar eingöngu 1.390 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

 

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Heilsa

Er hægt að sofa of mikið?

Heilsa

Er hægt að sofa of mikið?

Lifandi Saga

Hver fann upp á „kalda stríðinu“?

Lifandi Saga

Hver fann upp á „kalda stríðinu“?

Maðurinn

Síðbúnar kvöldmáltíðir gera þig þyngri og svangari

Maðurinn

Hvernig grær brotið bein?

Maðurinn

Öfgar persónuleikans: Úthverfur eða innrænn persónuleiki

Alheimurinn

Hvað verður um orkuna frá sólarljósinu? 

Vinsælast

1

Maðurinn

Einvígið: Er rafmagnstannbursti betri en venjulegur?

2

Alheimurinn

Fullt tungl 2024 – Hvenær er tunglið fullt?

3

Maðurinn

Þess vegna tekur ástarsorg svona mikið á okkur

4

Maðurinn

Heilann þyrstir í fitu

5

Maðurinn

Síðbúnar kvöldmáltíðir gera þig þyngri og svangari

6

Maðurinn

Hvaða blóðflokkur er sjaldgæfastur?

1

Maðurinn

Einvígið: Er rafmagnstannbursti betri en venjulegur?

2

Alheimurinn

Fullt tungl 2024 – Hvenær er tunglið fullt?

3

Maðurinn

Þess vegna tekur ástarsorg svona mikið á okkur

4

Maðurinn

Heilann þyrstir í fitu

5

Maðurinn

Hvaða blóðflokkur er sjaldgæfastur?

6

Jörðin

Vísindamenn greina vaxtarverki: Fæðuhringur eldfjallsins

Saga

Með hverju var þurrkað áður en klósettpappírinn var fundinn upp?

Maðurinn

Hvað veldur dauðastjarfa?

Maðurinn

Mikilvægt atriði getur komið í veg fyrir að börn verði nærsýn

Maðurinn

Hver er sneggsti vöði líkamans?

Maðurinn

Vísindamenn endurnýja hárvöxt á músum

Lifandi Saga

Nanjing harmleikurinn verri en hin versta martröð

Maðurinn

3 ókostir við greind

Jörðin

Ný NASA-flugvél á að minnka losun í flugi

Náttúran

Eitruðustu efni veraldar

Heilsa

Er hægt að sofa með opin augun?

Lifandi Saga

Að sjá fangana var áfall: Hermenn grétu

Náttúran

Ljós ruglar viðbrögð skordýranna

8 uppfinningar sem þú getur þakkað Einstein fyrir

Listinn: Albert Einstein var mikill innblástur fyrir margar kynslóðir af uppfinningamönnum og þakka má honum fjölmargar uppfinningar sem við tökum nú sem gefnar. Hér eru átta þeirra.

Náttúran

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.690 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.