Menning og saga

Nýr skanni afhjúpar líf múmíunnar

Árið 1920 eignaðist safn í Chicago múmíuna af egypsku musterissöngkonunni Meresamun sem var uppi fyrir nærri 3.000 árum. Mann hafa aldrei lagt í að rjúfa þessa undurfallegu kistu. En með nýjustu skannatækni hefur nú tekist að afhjúpa þau leyndarmál sem hún varðveitir hið innra.

BIRT: 04/11/2014

„Þegar ég var í þann veginn að yfirgefa Luxor, sendi Mohammed gamli Mohasseb mér boð um að hann vildi sýna mér eitthvað. Eftir talsvert þras og leynimakk sýndi hann mér á endanum undursamlega litskreytta múmíukistu.“ Þetta skrifaði bandaríski fornleifafræðingurinn James Henry Breasted í bréfi til konu sinnar þann 25. janúar 1920.

 

Honum tókst að prútta verðið niður í 320 pund og tók kistuna með sér heim til Austurlandastofnunarinnar við Chicago-háskóla.

 

Múmían í kistunni var lík konu sem hét Meresamun og hafði verið musterissöngkona í musteri Amons. Þetta má lesa á borða sem liggur eftir endilangri framhliðinni.

 

Nafnið Meresamun merkir „Sú sem Amon elskar“. Skreytingastíllinn bendir til að hún hafi verið uppi á 3. tímabili 22. konungsættar, eða um 800 f.Kr. Enginn forvörður hefur treyst sér til að skadda hinar vönduðu skreytingar með því að opna kistuna, en árið 1991 var hún skönnuð með CT-skanna, sem tæpum 20 árum seinna telst afar hægvirkur, enda skilaði hann aðeins einni mynd á sekúndu.

 

Skönnunin skilaði nokkuð óskýrum myndum sem þó sýndu að Meresamun hafði kjálkabrotnað og sömuleiðis brotið fingur. Í hálsinum sást þykkildi sem talið var geta verið bólginn skjaldkirtill. Á augun reyndust hafa verið settir tveir verndargripir, en það telst lítið miðað við stöðu hennar í samfélaginu.

 

En skannatæknin hefur tekið mikið stökk frá 1991 og í júlí 2008 var Meresamun aftur flutt á sjúkrahúsið – nú vegna fyrirhugaðrar stórsýningar á Austurlandastofnuninni. M.a. höfðu menn nú áhuga á því hvort hún hefði eignast börn.

 

Hugmyndir um hjúskaparstöðu musterissöngkvenna eru nefnilega mismunandi. Sumir fræðimenn telja að þær hafi þurft að lifa einlífi, en aðrir álíta að það hafi ekki verið nein skylda og þeim hafi jafnvel leyfst að vera giftar og lifa hefðbundnu fjölskyldulífi með manni og börnum, samhliða því að sinna skyldum sínum í musterinu.

 

Skanninn – 64 sneiða Philips Brilliance-skanni – tók nú 64 myndir á sekúndu. En skömmu síðar fékk Læknadeild Chicago-háskóla alveg nýjan ofurskanna til reynslu; 256 sneiða Philips Brilliance iCT-skanna. (i stendur fyrir „intelligent“ eða gervigreind).

 

Enn einu sinni þurfti múmían á sjúkrahúsið. Meresamun varð fyrsti „sjúklingur“ sögunnar sem fór í þennan nýja skanna. Um 40 manns hópuðust að og fylgdust spennt með. Og reyndar birtust þarna tugir þúsunda nýrra mynda sem afhjúpuðu innihald kistunnar í minnstu smáatriðum.

 

 

Skannamyndir af ysta laginu sýna að það er unnið svipað og pappírsmassi, en er hins vegar samsett úr hörvefnaði, trjákvoðu og gifsi.

 

Um miðbikið er kistan bundin saman með sinum. Innan í kistunni taka við mörg lög af hörvefnaði sem vafið var um líkið. Þetta hörléreft hefur verið vel vætt í trjákvoðu sem ætlað hefur verið að halda rakanum frá.

 

Múmían liggur ekki alls kostar rétt í kistunni, en stellingarnar hafa trúlega breyst við flutninginn. Skraufþurrkuð múmíuhúðin hefur sums staðar sprungið og á öðrum stöðum er hún alveg horfin. Engin ummerki sjást eftir brjóstin sem hljóta að hafa þornað alveg upp, rétt eins og hárið sem kynni að hafa verið á höfðinu. Eyrnasneplarnir eru hins vegar heilir og sama gildir um reglubundna andlitsdrættina.

 

Beinagrindin sýnir unga og fullhrausta konu um þrítugt. Hún virðist ekki hafa fætt nein börn.

 

Brot má greina á ýmsum stöðum, en þau eru tilkomin eftir dauðann og trúlega flutningsáverkar. Sá kökkur sem sást í hálsinum 1991, reyndist nú vera fyllingarefni – leir, mold og trjákvoða, sem ásamt hörlérefti hefur verið troðið í líkið sem einhvers konar uppstoppunarefni eftir að innyflin voru fjarlægð.

 

Tennurnar voru heilar og tannholdið líka óskemmt. Yfirborð jaxlanna reyndist samt nokkuð slitið, vafalítið eftir trefjaríka fæðu og sand úr kornkvörninni. Efri gómurinn hefur verið örlítið framstæður en Meresamun hafði allar tennur heilar þegar hún dó, m.a.s. endajaxlana.

 

Myndirnar eru varðveittar á stafrænu formi þannig að unnt er að draga þær fram og skoða aftur og aftur, meta þær og greina og meðhöndla með hvers kyns nýjum myndvinnsluforritum.

 

Þessi skönnun hefur að flestu leyti afhjúpað líkamlegt ástand konunnar þegar hún dó og nafn hennar er þekkt af áletrun á kistunni.

 

Tveimur spurningum er þó enn ósvarað: Hvers vegna dó Meresamun svona ung og hvers vegna virðist hún ekki hafa eignast nein börn.

 
 

Náttúran

Bakteríur örva ilminn af sumarregni

Tækni

Sólarsellur flytja út í geim 

Heilsa

Algengt meðferðarúrræði fyrir konur á breytingaskeiði er talið hafa í för með sér alvarlegar aukaverkanir

Maðurinn

Er skaðlegt að halda sér vakandi alla nóttina?

Heilsa

Yfirsýn: Svona bjargar blóðið þér

Maðurinn

Hvað eru svífandi blettir fyrir augum?

Náttúran

Hvaðan koma bananaflugur?

Tækni

Vísindamenn: Þessi umhverfistækni fangar 10 sinnum meiri CO2 en sjálf náttúran

Heilsa

Fimm atriði sem skipta máli fyrir þá sem vilja lifa lengur

Læknisfræði

Af hverju stafar glútenóþol?

Maðurinn

Heilinn gefur frá sér meira ástarhormón þegar við eldumst

Lifandi Saga

Alexander mikli fæddist til að ná árangri

ÁSKRIFT AÐ VÍSINDI.IS

Prófaðu í 14 daga ókeypis!

  • Fullur aðgangur að vefnum okkar með rúmlega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Lifandi vísindi/Lifandi saga í rafrænni útgáfu á vefnum,
  • Aðeins 1.790 krónur á mánuði.
  • Engin skuldbinding – Þú getur hætt hvenær sem er.

ÁSKRIFT AÐ TÍMARITINU

Þrjú tölublöð + gjöf: Skemmtilegur sjónauki
  • Þrjú næstu tölublöð Lifandi vísinda/Lifandi sögu – sent heim til þín – eins færðu lítinn og vandaðan sjónauka að gjöf.
  • Fullur aðgangur að vefnum okkar – visindi.is – með tæplega 3000 skemmtilegum og spennandi greinum um allt milli himins og jarðar á sviði vísinda og sögu.
  • Spennandi greinar og flottar myndir sem svala forvitni þinni.
  • Þú getur hætt eftir tilboðið en ef þú heldur áfram skuldbindur þú þig aðeins þrjú tölublöð í einu og þú getur sagt upp hvenær sem sem og klárar þá tímabilið sem er hafið.
  • Venjuleg áskrift – þrjú tölublöð – kostar aðeins 7.590 kr

Sjónauki og þriggja blaða áskrift – Alls 3.800 kr.

Lifandi vísindi

Lyf

Lifandi saga

Search

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Innskráning

Ertu áskrifandi að tímaritinu?

Áskrifendur að tímaritinu geta fengið frían aðgang að vefnum hér.

Viltu lesa greinina?

Fáðu aðgang að visindi.is

Ókeypis í 2 vikur!

Eftir það kostar eingöngu 1.790 kr. á mánuði og enginn uppsagnarfrestur.

Innifalið er aðgangur að öllum greinum á vefnum ásamt rafræna útgáfu af nýjustu tölublöðunum.

  • Fullur aðgangur að visindi.is
  • Frábærar myndir og myndbönd
  • Aðgengilegt í öllum snjalltækjum
  • Fullur aðgangur að gríðarlegu magni eldri greina
  • Nýjustu tölublöðin í rafrænu formi

Núverandi áskrifendur að tímaritinu fá að sjálfsögðu ókeypis aðgang að vefnum og þurfa bara að virkja aðgang sinn hér.

Ef þú ert þegar áskrifandi að visindi.is