Ómíkron og smitnæmi – Ómíkron og einkenni – Ómíkron og mikil veikindi – Ómíkron og bóluefni
LESTÍMI: 6 MÍNÚTUR
Þriðjudaginn þann 23. nóvember greindist nýtt kórónu-afbrigði með meira en 30 stökkbreytingar í Suður Afríku.
Þremur dögum síðar flokkaði Alþjóðaheilbrigðisstofnunin, WHO, afbrigðið sem uggvænlegt, þar sem fyrstu greiningar benda til að þessar mörgu stökkbreytingar auki hættuna á að bólusettir smitist, sem og þeir sem hafa áður smitast af fyrri gerðum.
Sama dag fékk þetta nýja afbrigði nafnið Ómíkron.
Ómíkron breiðist út
Ómíkron er talin orsök fleiri smita í suðurafríska héraðinu Gauteng, þar sem borgirnar Pretoría og Jóhannesarbor er að finna. Fyrsta sannreynda Ómíkron-sýnið í kom fram í Suður-Afríku þann 9. nóvember, en ennþá er óvíst hvort að afbrigðið sé upprunnið þar.
Eftir að suðurafrísk yfirvöld vöktu athygli á Ómíkron þann 23. nóvember hafa fjölmörg lönd bannað ferðir til og frá svæðinu. Engu að síður er útlit fyrir að þetta nýja kórónu-afbrigði hafði náð að breiðast víða út.
í Evrópu hafa heilbrigðisyfirvöld í Þýskalandi, Belgíu Ítalíu, Finnlandi og Danmörku greint smit með afbrigðinu. Auk þess hefur það einnig fundist í Kanada, Ísrael og Ástralíu.
Samkvæmt WHO ættu öll lönd að búa sig undir smit með Ómíkron.
Staðreyndir um Ómíkron-afbrigðið
Nafn: Ómíkron (enska: Omicron) eða B.1.1.529
Uppruni: Afbrigðið virðist vera upprunnið í sunnanverðri Afríku og greindist þann 23. nóvember árið 2021
Smitnæmi: Enn er óljóst hvort afbrigðið sé smitnæmara en til dæmis ríkjandi Delta-afbrigði. Áætlað er að Delta-afbrigðið sé 50-60 prósent meira smitandi en Alfa-afbrigðið, sem breiddist út í upphafi ársins 2020.
Stökkbreytingar: Afbrigðið er með meira en 50 stökkbreytingar og af þeim eru 43 á gaddaprótíninu, sem veiran notar til að sýkja frumur líkamans. Til samanburðar er Delta-afbrigðið með 18 stökkbreytingar á gaddaprótíninu.
Einkenni: Enn er óljóst hvort þetta nýja afbrigði framkalli önnur einkenni en fyrri afbrigði. Suðurafrískir læknar hafa þó tilkynnt að sjúklingar þeirra séu með vægari sjúkdómseinkenni, t.d. engan hósta og bragð- og lyktarskyn er óskert.
Hætta á erfiðum veikindum: Vísindamenn vita ekki hvort afbrigðið auki hættu á miklum veikindum.
ÓMÍKRON OG SMITNÆMI
Stökkbreytingar þekktar aukið smitnæmi
Þó að ekkert sé öruggt í þessum efnum óttast vísindamenn að Ómíkron hafi meira smitnæmi en fyrri afbrigði.
Þetta stafar einkum af því að þetta nýja kórónu-afbrigði er með 50 stökkbreytingar og af þeim eru heilar 43 á gaddaprótíni, sem veiran notar til að sýkja frumur líkamans.
Sumar stökkbreytingar eru þekktar fyrir að auka smitnæmi og að smeygja sér framhjá ónæmissvörnum líkamans. Því geta þeir sem þegar eru bólusettir eða hafa áður smitast með öðrum afbrigðum verið útsettir fyrir nýju smiti.
Aukið smitnæmi kann að vera ástæða þess að smitum hefur fjölgað verulega í Suður-Afríku.
Á einungis einni viku jókst fjöldi smita úr 273 í 1200 og meira en 80 prósent smita eru í Guateng- héraði, þar sem margt bendir til að nú sé Ómíkron að verða ríkjandi kórónu-afbrigði.
WHO undirstrikar þó að smitaukningin geti stafað af öðrum þáttum og nú er beðið eftir frekari niðurstöðum.
ÓMÍKRON OG EINKENNI
Greiningar benda til annarra einkenna
Enn ríkir mikil óvissa varðandi Ómíkron og hvernig afbrigðið er í samanburði við fyrri afbrigði eins og Alfa-afbrigðið Delta-afbrigðið. Þess vegna hafa ekki borist neinar afgerandi tilkynningar um möguleg ný einkenni.
Suðurafrískir læknar hafa þó greint frá vægari einkennum og töluvert frábrugðnari en hjá fyrri afbrigðum.
Greiningar lækna benda til að Ómíkron geti veitt þessi einkenni:
– Mikil þreyta
– Beinverkir
– Höfuðverkur
Rétt er að undirstrika að greiningar eru fáar og byggjast á yngri aldurshópum, en það gæti þýtt að einkennin verði önnur fyrir eldra og viðkvæmara fólk.
Reynist greiningar lækna réttar mun samt sem áður Ómíkron marka breytingu á einkennum við smit með kórónuveirunni.
Algengustu smit með kórónuveirunni hafa löngum verið:
– Hiti
– Hósti
– Þreyta
– Bragð- og lyktarskyn skerðist eða hverfur
Þetta breyttist lítillega þegar Delta-afbrigðið breiddist út árið 2021.
Við smit með Delta-afbrigðinu eru þetta algengustu einkennin.
– Hiti
– Mikill slappleiki
– Vöðvaverkir
– Nefrennsli
– Höfuðverkur
– Særindi í hálsi
ÓMÍKRON OG MIKIL VEIKINDI
Til þessa eru engin merki um mikil veikindi
Þrátt fyrir tilkynningar um væg einkenni vegna Ómíkron er en of snemmt að álykta að þetta nýja kórónu-afbrigði geti ekki leitt til mikilla veikinda.
Ómíkron hefur einungis grasserað í fáeinar vikur og þar sem oft líður nokkur tími frá smiti til mikilla veikinda höfum við ekki ennþá fulla sýn yfir hvernig framvindan verður.
Samkvæmt vísindamönnum er þó fram til þessa ekkert sem bendir til að Ómíkron ætti að orsaka verri einkenni en önnur kórónu-afbrigði.
ÓMÍKRON OG BÓLUEFNI
Bóluefni má laga að Ómíkron – ef nauðsyn krefur
Ómíkron er með 43 stökkbreytingar á því gaddaprótíni sem situr á yfirborði veirunnar og gerir henni kleift að ráðast inn í frumur líkamans og fjöldaframleiða sig.
Öll kórónu-bóluefni á markaði ráðast að þessu gaddaprótíni og því óttast menn nú að bóluefnin virki illa á allar þessar stökkbreytingar í Ómíkron.
Vitað er að sumar stökkbreytingar auka smitnæmi og geta forðast ónæmiskerfið, en aðrar eru nýjar og áhrif þeirra óþekkt.
Vísindamenn um heim allan rannsaka nú hvernig bóluefnin verja okkur gegn Ómíkron. Vonast er til að það skýrist eftir fjórar vikur.
Ef þörf reynist á því að laga bóluefnin að þessu nýja kórónu-afbrigði, er sem betur fer mögulegt að gera það á tiltölulega stuttum tíma.
Undirbúningur við að uppfæra núverandi kórónu-bóluefni hófst um leið og Beta-afbrigðið, og síðar Delta-afbrigðið, tóku að dreifast út um allan heim. Því eru fyrirtækin sem framleiða kórónuveirubóluefni vel búinn til að takast á við Ómíkron, reynist það nauðsynlegt.
Áætlað er að það taki fjóra til sex mánuði áður en uppfært bóluefni nær á markað.
Birt: 01.12.2021
CHARLOTTE KJAER
